wykłady

TheBrightSideOfTheTito

OTO WYKŁADY KTÓRYMI MOGĘ SIĘ Z WAMI PODZIELIĆ, MOŻE KTOŚ MA WCZEŚNIEJSZE TJ 2 PIERWSZE? ENJOY

TheBrightSideOfTheTito

AKCENT

ciąg dźwięków-sylaby, powinny być raczej otwarte czyli zakończone samogłoską sylaba jest zbudowana ze wzrastającą dźwiecznością, na końcu wyrazu sylaby mogą być zamknięte, grupy 2 lub wi ęcej spółgłosek rozbija się, podział na sylaby jest rozbity: I-otwarta, II-zamknięta, głóska sonorna może pozostać w I sylabie np. mam-ka. Ilość sylab otwartych powinna przewyższać zamknięte kom-pu-te-ry-za-cja, kom-pu-dwie głoski zwarto wybuchowe obok, zostały rozdzielone

akcent-silniejsze wymówienie sylaby w wyrazie jest to akcent dynamiczny
-stały
-ruchomy-może się zmieniać

akcent ma wartość delimitacyjną, pojawia się tylko raz w ciągu fonicznym

proklityka-wyraz nieakcentowany przed akcentowanym

enklityka-wyraz nieakcentowany po akcentowanym

akcent toniczny-zmiana wysokości tonów, występuje np. w j. chorwackim

Akcent w języku polskim jest prawie zawsze pada na przedostatnią sylabę wyrazu. Istnieje jednak spora grupa rzeczowników akcentowanych . na sylabie trzeciej od końca, m.in.
rzeczowniki pochodzenia greckiego zakończone na -ika, -yka, np. GRAfika, FIzyka, (a także zakończone na -ik, -yk w przypadkach zależnych, które mają o jedną sylabę więcej niż mianownik np. FIzyk, ale z FIzykiem).
spora grupa tradycyjnie akcentowanych na trzeciej sylabie od końca np. REguła, RYzyko, oKOlica, CZTErysta, rzeczposPOlita.
W związku z silną tendencją do wyrównywania akcentu w wyżej wymienionych typach wyrazów, słowniki normatywne dopuszczają ich akcentowanie na sylabie przedostatniej w wymownie mniej starannej i sytuacjach bardziej swobodnych.
Drugą grupę wyjątków od zasady tworzą niektóre formy czasowników, i tak:
formy czasu przeszłego akcentowane są tak, jakby końcówki osobowe -śmy, -ście nie należały do wyrazu, np. czyTAliśmy
formy trybu przypuszczającego, akcentowane są tak, jakby końcówki -bym, -bys, byś, byśmy, byście nie należały do wyrazu, np. CZYtałbym, czyTAlibyśmy,

TheBrightSideOfTheTito

MORFOLOGIA
wyraz-od wyrażać ma znaczenie, wyraz jest znakiem jakiegoś przedmiotu

pojęcie stołowości
I I

wraz "stół"-----------------przedmiot

wyraz oznaczający-rzeczownik,przymiotnik, czasownik
wyraz wskazujący-zaimek
wyraz wskazująco-określający-liczebnik

komoda/na komodzie d:dź/komody/komodę/komódki o:ó
dom 0-morfem wymienny zerowy/ do domu/w domu/domowi/domek/domeczek

morfem-składowa wyraz, najmniejsza jednostka znaczeniowa wyrazu

morfem poboczny (funkcyjny)-albo wskazuje na funkcje wyrazu w zdaniu, albo służy do tworzenia wyrazów

brak morfem jest znaczący i też jest morfemem

wyrazy funkcjonalne nie są rozpatrywane

morfem skaład się z: fonemów ich kolejność nie może się zmieniać: kot/tok/kto

morfemy czasownikowe zmieniają swoje miejsce
jam to zrobił-ja to zrobiłem, tyś był-ty byłeś

jeżeli jakiś morfem możemy zmienić przez co uzyskamy zmianę znaczenia, oznacza to , że jest to samodzielny morfem

morfem związany
usnąć przysnąć

morf-[/u]realizacja morfemu
komod-morfem komód, komodom-morfy

morfologia-budowa zewnętrzna wyrazów
a)słowotwórstwo-morfemy słowotwórcze
b)fleksja-końcówki gramatyczne, bardziej kategorialna od słowotwórstwa

[u]regularność-sposób tworzenia form wszytskich rodzajów danej klasy

kategorialność-jeden i ten sam morfem od wyrazów danej klasy tworzy tą samą formę

TheBrightSideOfTheTito

ZMIANY POD WPŁYWEM SĄSIEDZTWA

ktoś może wymawiać głoski w innym sposób gdyż:
-ma inaczej ukształtowane narządy głosowe
-ze względu na dialekt regionalny
-jest to efektem naśladownictwa, snobizmu

zmienna wymowa samogłosek

1 T'AT
T'AT'
2 T'AT'
3 TAT

AD1
zmieniają znaczenie, jama ustna ulegają uścieśnieniu

e (z kropką) ścieśnione np sierpień, czyli jest podwyższone względem e, jest trochę bardziej przednia
o (z kropką) zbliżone do u, język jest cofnięty względem o, jest więc bardziej tylnie
a (z 2 kropkami) jest bardziej przednie niż a

diagram przedstawiający czworokąt samogłosek

etapy głoski
1.nastawa-przygotowanie narządów mowy
2.szczyt-właściwe wypowiedzenie głoski
3.zestawa-powrót do pozycji wyjściowej, przygotowanie narządów mowy do głoski następnej

wykorzystane w spółgłoskach zmiękczonych "j"

wiatr-nie ma typowej zastawy, asynchroniczna palatalność

upodobnienia asymilacyjne-artykulacyjne zbliżenie głosek sąsiednich
obowiązkowe:
ubezdźwięcznienie-dźwięczna przed bezdźwięczną->bezdźwięczna
udźwięcznienie-bezdźwięczna przed dźwięczną->dźwięczna

współcześnie ubezdźwięcznienie bezdźwięczną następującą dźwięczną nie istnieje w poprawnej wymowie polskiej

należy znajdować parę wyrazów pokrewnych, rodzimych gdzie głoskaq zmienna nie występuje

ubezdźwięcznienie na końcu wyrazu jest typowe dla j. polskiego głoski ulegają osłabieniu, lenicji, jest to proces żywy, np ząb, dąb-cała energia zużyta na początek wyrazu

południowo-zachodni obszar-nie ma ubezdźwięcznienia
północno-wschodni obszar-ubezdźwięcznienie ostatniej głoski

upodobnienia
1miejsce artykulacji
2stopień zblizenia narządów mowy-nieobowiązkowe
3miękkość t+m>zmiękczona

perseweracja -przewidywanie
trzeba [t(kropka pod)s(ptaszek nad)eba] -ubezdźwięcznienie rz

antycypacja
Andrzej [andz(ptaszek)ei(podkreślone)]

rozpodobnienia
uproszczenia-występują w przypadku zetknięcia z głoską sonorną (dźwięczność bez odpowiednika bezdźwięcznego więc opuszcza się ja w wymowei)
rnk>rk

Ines

GRAMATYKA
'gramma' litera
'tyke(z kreseczką Wink

)' sztuka
~ sztuka poprawnego używania liter
- opis systemu językowego
- twór człowieka
- powstała w XIX w.
- jest zmienna i do końca niepoznawalna
- polska gramatyka jest przedmiotem badań od 1945 r. do współczesności

Gramatyka dzieli się na:
~ opisową - opisuje stan systemu gramatyki danego języka w danym momencie; nie wyjaśnia problemu, "tak po prostu jest"
~ historyczną - opisuje zmiany systemu językowego danego języka na przestrzeni dziejów; jest dynamiczna; odpowiada na pytanie 'a dlaczego tak się stało?", wyjaśnia zmiany systemu językowego

FLEKSJA - odmiana wyrazów

Przepisy gramatyczne są jednymi z możliwych ujęć, nie można ich uznawać jako "prawdy objawione"

JĘZYK - system znaków słyżących do porozumiewania się

BUDOWA SYSTEMU JĘZYKOWEGO:

a tu jest wykres, którego choćbym baardzo chciała nie przełoże na cyfrowy zapis, ale spróbuję opisać...

dźwięki mowy (składają się z głosek) tworzą sylaby ( w pisaniu nie ma sylab), które tworzą wyrazy, te z kolei tworzą wypowiedzenie (zdania)

te 4 wytłuszczone pojęcia są znakami językowymi

wypowiedzeniami zajmuje się SKŁADNIA

wyrazy składają się z MORFEMÓW (najmniejsze znaczeniowo cząstki wyrazu). Morfemami zajmuje się MORFOLOGIA (dyscyplina zajmująca się budową wyrazów)

MORFOLOGIA dzieli się na
- SŁOWOTWÓRSTWO (wyznacza reguły powstawania wyrazów)
- FLEKSJĘ (budowa zdań)

MORFEMY dzielimy na gramatyczne i słowotwórcze

dżwięki mowy to FONEMY, FONOLOGIA (opis fonemów; językoznawcza dziedzina)
FONETYKA to dyscyplina zajmująca się fizyczną, przyrodniczą stroną fonemów

sylaby i dźwięki mowy wchodzą w zakres FONOLOGII

FONEMY tworzą MORFEMY gdy się wypowiadamy

Pierwsze podręczniki i książki o gramatyce:

1) Onufry Kopczyński "Gramatyka j. polskiego", XVIII w.
jako pierwszy użył sformułowań: imiesłów, partykuła, wykrzyknik

2) Szober "Gramatyka"

3) Doroszewski "Podstawy gramatyki polskiej"

Klemensiewicz wprowadził słowo 'wypowiedzenie'

Sztywna

czy ktoś może przepisywał pozostałe wykłady na komputerze i byłby skłonny się nimi podzielić? chodzi szczególnie o ten ostatni baardzo niefortunny. ale reszta też by się przydała Smile

agnieszka w.

Dzielę się ostatnim wykładem! Very Happy

Wybaczcie jeśli są błędy Wink

Wykład z 17.01.08

Zdania złożone

Współczesne opisy składniowe np. „Składnia formalna” Śliwińskiego w ogóle nie biorą pod uwagę podziału na zdanie pojedyncze i złożone. Autor zakłada, że jest po prostu zdanie, nie wnika czy jest ono złożone czy nie.
Wiemy, że istnieją zdania typu:
„Wiem o przyjeździe Jana” i drugie: „Wiem, że Jan przyjedzie”
Pierwsze zdanie uznajemy za zdanie pojedyncze, a drugie za złożone. Dlaczego, skoro obydwa znaczą to samo? Gdybyśmy wnikali głęboko w strukturę każdego ze zdań to one zawsze będą złożone, dlatego autorzy opisu rezygnują z podziału na zdanie poj. i zł.
Pojawiają się zdania z tzw. jednorodnymi orzeczeniami (są to orzeczenia, które odnoszą się do jednego podmiotu i charakteryzują czynność podmiotu z różnych punktów widzenia).
Tradycja gramatyki polskiej ustaliła, że tego typu zdania są zdaniami złożonymi, ponieważ zwierają przynajmniej dwa orzeczenia, mimo że odnoszą się do jednego podmiotu. Tradycja opisu składni innych jeżyków słowiańskich, np. w języku czeskim czy rosyjskim tego typu struktury klasyfikuje jako zdanie pojedyncze z jednorodnym orzeczeniem. Jest to kolejny dowód na to, że ścisłe rozróżnienie zdania złożonego od pojedynczego nie jest konieczne wręcz nawet nie zawsze jest możliwe.
Zdania z imiesłowowymi równoważnikami czy imiesłowami przysłówkowymi:
„Szedł kulejąc”, co to oznacza? Smile

– szedł i w tym momencie kulał, wykonywał dwie czynności. Tylko, że ta czynność wyrażona imiesłowem jest jakby mniej ważna. Tradycyjnie uznajmy, że jest to zdanie pojedyncze. (ale żeby było ciekawiej – i to już jest niekonsekwencja autorów opisów-, ponieważ zdanie z imiesłowem uprzednim „Przyszedłszy do domu mama ugotowała obiad” jest już zdaniem złożonym). My będziemy traktować zdania zawierające imiesłów jako zdania złożone.
W tradycji szkolnej przyjęło się, mówienie o zd.zł i poj. dlatego my również tego podziału będziemy się trzymać… J
Zdaniem złożonym jest zdanie składające się z kilku, przynajmniej dwóch zdań zawierających formę osobowa czasownika bądź formę równoważną z nią (forma równoważna z formą osobową czasownika to jest forma bezosobowa zakończona na –no, -to, i bezokolicznik).
Zdania złożone są derywatami zdań pojedynczych. Zdanie zł. może rozwijać jakąś część, jakiś składnik grupy nominalnej bądź grupy werbalnej zdania pojedynczego albo może być połączone z nim tylko na zasadzie luźnej determinacji, tzn. nie determinację formalną
Zdanie jedno d drugiego nie jest uzależnione forlamlnie), ale jest uzależnione tylko i wyłącznie w sensie semantycznym tzn.drudie zdanie stanowi dopełnienie albo doprecyzowanie treści zdania pierwszego. A stostuki panujące miedzy oboma zdaniami polegają na tym, że tak naprawdę oba zdania istnieją samodzielnie, nie zależnie od siebie i nie wymagają uzupełnienia. Bądź ewentualnie można mówić, t te zdania pozostają w stosunku wzajemnej motywacji tzn. jedno motywuje drugie, tak mamy w przypadku zdań, które zkłądaja wybór, ze spójnikiem lub, czy albo. Zdanie drugie, po spójniku lub, „Będę siedział w domu lub pójdę na spacer” nie może istnieć bez zdania pierwszego, bo ono tylko wtedy będzie miało sens, kiedy będzie ten poprzednik w postaci „będę siedział w domu”. Musi być jakiś wybór. Druga możliwość może być wybrana tylko wtedy, kiedy jest do wyboru pierwsza. Zatem stosunki wzajemnej motywacji między zdaniami istnieją.
Zdania złożonemożemy podzielić na dwa typy:
1. ZDANIA ZŁOŻONE PARATAKTYCZNIE, czyli współrzędnie, są to zdania drugiego typu, charakteryzują się tym, że pomiędzy nimi nie ma żadnego stosunku determinacji albo między nimi istnieje determinacja wzajemna. Są to luźno ze sobą połączone składniki.
Jeżeli zdania pozostają w stosunku braku jakiejkolwiek motywacji między sobą .to takie zdania nazywamy zdaniami łącznymi. Powstanie zdań łącznych jest zabiegiem czysto składniowym. Wykładnikiem zdań łącznych jest spójnik: i. Zdania te istnieją niezależnie od siebie. Można między nimi postawić kropkę, traktować jako samodzielne jednostki, drugie nie jest uzależnione od zdania pierwszego i na odwrót.
np. „widziałem plażę, ocean i kąpiących się ludzi” widziałem plażę. Widziałem ocean. Widziałem kąpiących się ludzi.
Drugim typem zdań parataktycznych są zdania przeciwstawne. W tych zdaniach zachodzi stosunek determinacji wzajemnej tzn. jedno jest uwarunkowane przez drugie. Zdanie drugie istnieje dzięki poprzednikowi a poprzednik wynika z pierwszego. Wykładnikiem tych zdań jest spójnik: a, ale, lecz.
np. „to jest mądry, ale leniwy uczeń” to jest mądry uczeń, ale to jest uczeń leniwy. Zdanie pierwsze istnieje tylko, gdy istnieje zdanie drugie, i zdanie drugie wtedy, gdy zdanie pierwsze w takiej postaci.
Zdania rozłączne sugerują alternatywę, wybór jednej z możliwości, tutaj stosunki międzyzdaniowe są jeszcze ściślejsze. Tutaj determinacja wzajemna jest bardzo silna.
np. „będę siedział w domu lub pójdę na spacer” wykładnikiem jest: lub, albo, bądź, także,
Ostatnim typem zdań parataktycznych są zdania wynikowe. Tutaj związek między jednym a drugim zdaniem jest bardzo silny. To w zasadzie są zdania będące na granicy między zdaniem złożonym współrzędnie a zdaniem złożonym podrzędnie. Wzajemna determinacja polega tutaj na tym, że zdanie drugie jest treściowym uzupełnieniem zdania pierwszego. Wykładnikiem zdań wynikowych są spójniki: czyli,więc, zatem, tzn, to jest.
np.„w dniu, kiedy skończyłem 18 lat, czyli stałem się pełnoletni, ….
Druga część zdania uzupełnia treściowo zdanie pierwsze.

Drugi typ zdań złożonych, w których jeden składnik jest składnikiem nadrzędnym a drugi podrzędnym (składnik główny i poboczny), czyli między tymi zdaniami istnieje stosunek determinacji, ale jednostronnej, zdanie nadrzędne determinuje, określa (wybiera, nakazuje) taką a nie inną postać zdania podrzędnego. Są to ZADNIA HIPOTAKTYCZNE. Całe zjawisko nosi nazwę hipotaksji. (w tradycji szkolnej noszą nazwę zdań złożonych podrzędnie). Zdania hipotaktyczne powstają przez rozwinięcie, uzupełnienie jakiegoś składnika grupy imiennej zdania głównego bądź są determinowane przez czasownik zdania głównego, ewentualnie mogą być tylko luźnym uzupełnieniem treściowym, ale zawsze są uzależnione od zdania głównego.
Wiemy że w tradycji szkolnej wyróżniano kilka typów zdań złożonych podrzędnie:
- podmiotowe, w których zdanie podrzędne odnosiło się, rozwijało podmiot zdania głównego np. „kto pod kim dołki kopie ten sam w nie wpada”
- orzecznikowe, które odnosiło się do orzeczenia zdania głównego, a w zasadzie pełniły funkcję orzecznika w orzeczeniu imiennym, np. „on był dla niej tym, kim jest brat”.
- przydawkowe, jeżeli zdanie podrzędne odnosiło się do przydawki zdania głównego, czy rozwijało tę przydawkę np. „Jan, który wrócił z Paryża, opowiadał bardzo ciekawe historie”.
- dopełnieniowe (ono oczywiście istnieje jako zdanie równoległe do zdania przydawkowego). Pełni funkcję dopełnienia zdania głównego albo zdania pojedynczego. Np. „Wiem, że Jan wrócił wczoraj z wycieczki”
- okolicznikowe (miejsca, czasu, sposobu, miary i stopnia, warunkowe, przyzwolenia) Każde charakteryzuje się odpowiednim zaimkiem albo spójnikiem podrzędnym, najczęściej są to: który, kto, czego, o czym, kiedy, gdzie, dokąd, tam.
Podział ten był bardzo szczegółowy. Według autora tego podziału - Klemensiewicz zdania podmiotowe wyraźnie oddzielał od zdań przydawkowych. Od czasów Klemensiewicza nikt innego podziału nie zaproponował, innego opisu. Na podstawie opisów składni opisów innych języków słowiańskich (czeski i rosyjski) można powiedzieć, odnosząc tamte dawne ustalenie, przenieść je na grunt języka polskiego i możemy według tych nowych opisów wyróżnić następujące rodzaje zdań hipotaktycznych:
- zdania dopełniające – które charakteryzują się tym, że są konotowane czyli wymagane jako uzupełnienie przez czasownik zdania nadrzędnego. Są to najczęściej odpowiedniki zdań dopełnieniowych (mogą tu również należeć zdania przydawkowe, te, które są zdaniami przydawkowymi i podmiotowymi w tradycji Klemensiewicza). Tych czasowników, które konotuje jakieś zdanie podrzędne, bo mamy tu strukturę: N1-Vf-sent. czyli czasownik konotujący jakąś strukturę zdaniową, są to najczęściej czasowniki oznaczające mówienie, odczuwanie czegoś, odbieranie, wyrażające wolę, pragnienie, nastawienie (mówię, wiedzę, słyszę, chcę, pragnę, liczę że) najczęstszym wykładnikiem zespolenia jest spójnik podrzędny że, aby (tam, gdzie się pojawia aby tam nie jest zawsze jest okolicznik – „chcę abyś wrócił” - tutaj spójnik aby jest zdaniem dopełniającym)
np. „boję się, że Piotr się spóźni”, „wiedzę jak chłopcy grają w piłkę” (tutaj składnikiem zespolenia jest zaimek względny – jak), „pytał, kiedy Jan wrócił”
- zdania względne (relatywne) – zdanie, które określa, rozwija desygnat grupy nominalnej zdania głównego, nadrzędnego. Ten typ zdań nosi nazwę zdań determinatywnych, ponieważ te zdania określają doprecyzowują grupę podmiotu. np. „towarzystwo zabawiał Janek, który jest świetnym gawędziarzem”. Grupa nominalna (który jest świetnym gospodarzem) determinuje składnik „Janek”. Składnik zdania względnego może doprecyzowywać znaczenie i zakres składnika grupy nominalnej. np. „Studenci, którzy uzyskali zaliczenie ćwiczeń, mogą przystąpić do egzaminu.”
- zdania rozwijające (pozornie względne) – zdanie poboczne zdania rozwijającego określa nową sytuację. Wykładnikiem jest zaimek względy „który” – ten sam jak w przypadku zdań przydawkowych. np.„weszliśmy do pokoju, w którym dopiero zaczęła się prawdziwa rozmowa”. – zdanie okolicznikowe czasu (w tradycji szkolnej)
- zdania ekstensjonalne – połączone sa ze sobą na zasadzie semantycznej, zdanie poboczne odnosi się do zdania głównego tylko semantycznej, doprecyzowuje treść. Zdania te w pełni odpowiadają zdaniom okolicznikowym (w tradycji Klemensiewicza) dlatego możemy mówić o zdaniach ekstencjonalych:
- czasowych: „rozmyślał, kiedy szedł ulicą”, „Czuł się dobrze, dopóki był w domu”
- przyczynowych (z zaimkami: „ponieważ, bo, gdyż”) np. „Błogosławieni płaczący, ponieważ oni będą pocieszeni”
- przyzwalających – wyrażają przyczynę niedostateczna, czyli taką przyczynę, która nie stała się powodem, aby czynność zdania nadrzędnego się nie odbyła. np.”Janek nie przyszedł do szkoły, bo był chory” czy „Janek mimo choroby przyszedł do szkoły”. Wykładnikami są spójniki: chociaż, mimo, mimo że, mimo to.
- celowych – wyrażają cel czynności, o której mowa w zdaniu nadrzędnym. np. „Maria poszła do biblioteki żeby oddać książkę”.
- warunkowych – oznaczają warunek, który musi być spełniony, aby czynność ze zdania nadrzędnego mogła zajść. np. „Przyjdziemy do was jutro jeśli się ze wszystkim uporamy”
- skutkowych – wskazują na skutek, jaki odnosi się w wyniku wykonania czynności w zdaniu nadrzędnym. np. „tak pięknie przemawiał, że wszyscy go słuchali”.

WNIOSEK Very Happy

Nie można mówić w strukturze głębokiej o różnych typach zdań złożonych, które się nie przenikają. Istnienie zdań złożonych to problem formalny a nie problem stosunków semantycznych! Very Happy

koniec!
pozdrawiam!

TheBrightSideOfTheTito

GRAMATYKA

-opis systemu językowego
-jest zmienna i niepoznawalna do końca
-gramma-litera, tyka-sztuka
-twór człowieka
-przepisy gramatyki to jedno z możliwych ujęć a nie prawda objawiona

Gramatyka
opisowa –opisuje system gramatyki danego języka w danym momencie
historyczna-opis zmian jakie zachodzą w języku na przestrzeni wieków

fleksja- odmiana wyrazów

język-system znaków służących do porozumiewania się , słowa, zdania

budowa systemu językowego

wypowiedzenie>składnia
/\
Wyrazy>morfemy
-najmniejsze cząski językowe>morfologia-dyscyplina zajmująca się budową wyrazów a)słowotwórstwo b) fleksja
/\
Sylaby
/\
Dźwięki mowy
/\
Fonemy do 46
/\
Fonologia

Funkcje języka:
-komunikacja (mówienie-pierwotne/pismo-wtórne)
-wysokość- długość wiązadeł głosowych
-siłą natężenia- ilość wydychanego powietrza
-barwa-konkretne brzmienie dźwięków

Samogłoski-wyższe szumy, tony, dźwięk otwarty, centrum sylaby

-poziome i pionowe ruchy języka w jamie ustnej
Skrajnie wysokie i u y
Niższe e ę o ą
Nie podnoszą się w pionie a

Poziome do przodu i (bardziej przednie) y (lekko opuszczony)

Tylne u o ą

Średnia, przednie e ę – samo. nosowe dodatkowy rezonans nosowy
Obniżenie podniebienia miękkiego powoduje zamknięcie dostępu do jamy nosowej np. sens [sęs]

Tylko przed spółgłoskami zwartymi e o n m

Nie fonemy: ą , ę, i, y
Jest 8 samogłoskowych fonemów

{tabelka, podział głosek}

Spółgłoski-mniej lub bardziej zamknięte, barwa zależy od szmerów

Narządy mowy
-zęby
-wargi
-przednia i tylna częśc języka

System fonologiczny -Oparty na opozycji fonologicznych

1.Prywatna opozycja –cecha artykulacyjna
a) nacechowany człon
b) nienacechowany człon

wygłos wyrazu- koniec wyrazu, tylko bezdźwięczne głoski

archifonem- człon nienacechowany-> (t) reprezentuje całą opozycję

d=t+dźwięczność
t=d-dźwięczność

2. równorzędne- ekwiwalentne opozycje- człon zawsze równorzędne, nie zmieniają się, każdy człon jest nacechowany

3.stopniowa- gradualna opozycja, przynajmniej 3 człony, występuje wśród samogłosek
Pewna cecha artykulacyjna w członach tej opozycji narasta stopniowo

I,e,a-wysokość, przedniość
U,o,a-tylność artykulacyjność

{trójkąt Benniego}

{czworokąt samogłoskowy}

Etapy artykulacji
I nastawa-przygotowanie
II szczyt-typowy układ do otrzymania głoski
III zestawa-powrót do opozycji wyjściowej, przygotowanie narządów mowy do wypowiedzenia następnej

Zmiany asymilacyjne spółgłosek – artykulacyjni8e zbliżają się do siebie

D+BD=B – obligatoryjny proces

Bezdźwięczność na końcu wyrazu ząb dąb

Lenicja- osłabienie głosek na końcu wyrazu

B wyraz+ D wyraz-> udźwięcznienie wyrazu

Upodobnienia pod względem
dźwięczności
miejsca artykulacji
rodzaju artykulacji
b i c są fakultatywne

perseweracja-

antycypacja-

ciągi foniczne-sylaby powinny być budowane od elem. D do elem. BD

ilość sylab otwrtych=ilość sylab zamkniętych (w wyrazach wielosylabowych)

MORFOLOGIA

Wyrazy oznaczające :rzeczownik, czasownik, przymiotnik
Wyrazy wskazujce: zaimki
Wyrazy wskazująco-określające: liczebniki
\

SŁOWOTWÓRSTWO

Słowotwórstwo
-pierwotny proces
-tworzenie nowych wyrazów
-sposób wzbogacania języka
Bazuje na formach już istniejących wyrazów i formantów

Zapożyczenia

I całych wyrazów-leksykalne

etapy cytatu
wyraz bez zmian cytowany i zapisany w obcym języku
adoptuje fonetyczne dźwięki obce przetransferowane do pisowni języka polskiego
adaptacja graficzna-wyraz zapisywany jak w j.polskim
adaptacja morfologiczna- nadanie charakteru morfologicznego odpowiedniej części mowy
adaptacja słowotwórcza-z wyrazu zaczynamy tworzyć wyrazy pochodne
wtórna podzielność wyrazu-staje się centrum rodziny językowej, umożemy wyraz uznać jako żywy - pełna adaptacja leksykalna

II semantyczne-znaczenie wyrazów przepisujemy, wyrazy zdobywają nowe znaczenie

Neosemantyzm
Np.: optyka-dział fizyki
optyka-punkt widzenia
obraz-dzieło sztuki
obraz-film

Słowotwórstwo- dział językoznawstwa zajmuje się systemem, regułami tworzenia nowych wyrazów, posługuje się swoimi regułami i pojęciami, tworzy i buduje wyrazy zgodnie z budową morfologiczną

Przedmiot badań słowotwórstwa:

1.wyrazy podzielne-wyróżniamy rdzeń i formant
Wyrazy niepodzielne-bez żywego rdzenia, nie znajdziemy rdzenia z tym samym znaczeniem

2.wyraz bazowy, podstawowy, motywujący-od niego został utworzony
Podstawa słowotwórcza-cały wyraz
Derywat-pochodny wyraz, derywowany
Ustalenie podzielności wyrazy-od jakiego pochodzi
Temat słowotwórczy-część wyrazu podstawowego

F(formacja słowotwórcza)= tp(temat wyrazu podstawowego)+f (formant)

Temat słowotwórczy najczęściej pokrywa się z tematem fleksyjnym

Parafraza słowotwórcza-ma na celu wskazanie związku wyrazu z podstawą

Formant słowotwórczy-cząstka która formułuje nowy wyraz sprawiając że nowy wyraz przeniesie się do innej części mowy

Formant transpozycyjny-funkcja tekstotwórcza/transpozycyjna/gramatyczna

Formanty

Sufiks-za słowem, najpowszechniejsze w derywacji
Prefiks- przed słowem
Cyrkumfiks- S+P

Afiksy
1.postfiksacja-
2.infiksacja-
3.interfiksacja

Derywacja
prozodyczna
asocjacyjna
wymienna-właściwa
apofoniczna
wsteczna
paradygmatyczna

wyrazy złożone
zrosty-połączenie wyrazów, pisane razem, łącznie, wymawiane z 1 akcentem
zestawienia-połączenie wyrazów, które występuje obok siebie jako nazwa dla jednego zjawiska, nie można zmieniać form, pisze się je oddzielnie lecz wyrażają jedną całość
złożenie właściwe-połączenie tematów 2 wyrazów poprzez interfiks „O”
-podrzędne-1 człon:
określający (przewaga) –pierwsza pozycja, precyzuje o co chodzi w nadrzędnymlub określany-druga pozycja, odpowiednik nazwy gatunkowej
złożenia współrzędne-połączenie tematów, oba się równoważą, mogą być połączone poprzez „o” lub „-„

uniwersalizacja-przeciwny proces do zestawień, z nawy kilkuwyrazowej czyni się nazwę jednowyrazową np. poprzez sufiks –ka ciężarówka, zazwyczaj w języku potocznym, zachowują rodzaj gramatyczny pojęcia nadrzędnego

akronimy-skróty i skrótowce

1.skróty –skrócona forma pewnej nazwy, nie są to nowe wyrazy, nie odmieniają się, nie można z nich nic wytworzyć nowego
2.skrótowce- nowe wyrazy i mają takie same prawa, mogą się odmieniać
a)pierwsze litery pełnej nazwy-literowiec
ug, UJ, PKS, zkm
b)głoski pełnej nazwy-głoskowce
kul, pan
sylaby tworzące pełną nazwę podstawy-sylabowce
cepelia
mieszane
derywacje pozamorfemowe
1.składniowa- syntaktyczna, konwersja
-wyraz traktujemy jako częśc mowy w innym kontekście – inną
Np. wojskowy –rzeczownik/przymiotnik

2.asocjacyjna-skojarzeniowa-formanty te same co pełne, właściwe
w derywacie bierzemy pod uwagę cechy małoistotne
ołówek-od ołów ?! –ek się nie odcina

system słowotwórczy
słowotwórstwo opisuje pewne kategorie formalno-znaczeniowe, tworzące nowe wyrazy

rodzina wyrazów-wszystkie wyrazy utworzone przy pomocy różnych formantów, 1 rdzeń, geneza i historia wyrazów

gniazdo słowotwórcze- tworzy wyrazy pozostające w stosunkach wzajemnej pochodności, pochodzenie jednego wyrazu od drugiego

struktura wyrazu
centrum-wyraz pierwotny nie utworzony od niczego, jądro słowotwórcze
wyrazy pochodne- derywaty utworzone od jądra słowotwórczego

takt słowotwórczy, takt słowotwórczy-pozwala opisać wszystkie derywaty jednego wyrazu w kolejności w jakiej powstały

Współczesne tendencje w polskim słowotwórstwie

-uniwersalizm
-potocyzacja języka
-ekonomizacja środków językowych
-przejrzyste formanty
-nacechowanie emocjonalne
-chęć bycia modnym

-ik-znane formanty, często stosowany, funkcja ogólnorelacyjna
Olszewik-zwolennik polityki Olszewskiego
-ak-gwarowy formant z dialektu maowieckiego
Cielak, kurczak, teraz nazwy niedojrzałych istot i osób

Obce sufiksy
-acja, -izacja- nazwy procesów
Re-
Anty-
a-
super-
mini-
post-
samo-
nisko-
wysoko-
video-
-holik
-ing
-ątko
-izcze
-ol

Fleksja
Morfemy fleksyjne są pośrednio między morfologią a składnią

1.języki fleksyjne-morfemy fleksyjne mają więcej funkcji
łacina, greka
2.języki aglutacyjne
3.języki pozycyjne

Metodologia fleksji
-Bada morfemy fleksji
-Bada stosunki składniowe

Syntagmatyka-
Syntaktyka-

Kategoria morfologiczna-

Części mowy-umowne pojęcie dla cząstki fleksji

Podział Saloniego

Wyrazy
1.leksemy nieodmienne

2.leksemy odmienne

a)odmienne przez przypadek

-nieodmienne przez rodzaj-rzeczownik

-odmienne przez rodzaj- przymiotnik i zaimek

b)nieodmienne przez przypadek

-odmienne przez osobę-czasowniki właściwe

-nieodmienne przez osobę-czasowniki niewłaściwe

Rzeczowniki-leksemy posiadają kategorię przypadka, liczby i rodzaju opartego na opozycji 3 form żeńskiej, nijakiej i męskiej, która dzieli się na męskoosobowy, niemęskoosobowy, żywotny i nieżywotny, w zdaniu pełni funkcję podmiotu i dopełnienia, rzadziej okoliczników i przydawki

Nazwa własna-zawsze oznaczają jeden przedmiot, niepowtarzalne, indywidualne, występują w singularis tantum-zawsze l.poj

TheBrightSideOfTheTito

fleksji nie ma. zaśto? a zaśto da wypożyczcie sobie proszę z biblioteki UG "Wykłady z polskiej fleksji" aut. Grzegorczykowej, które toczka w toczke są jak wykłady pana doktora Karzarnowicza. Egzemplarzy jest mnogo dla każdego wystarczy.
Ale jeżeli kogoś tak jak Agnieszkę W. naszło na przepisywanie- zachęcam. Czeka nagroda.
Dla osoby która wrzuci najwięcej wykładów napiszę służbę ku jej czci.

POZDRAWIAM