wykłady

TheBrightSideOfTheTito

jak zwykle proszę o pomoc. wrzucam wykład 2 i 3, będą również kolejne jeśli ktoś podzieli się wykładami 1 i 4. pozdrawiam

TheBrightSideOfTheTito

2

Serbowie
Nie byli rdzenną ludnością na Bałkanach. Przypuszcza się, że przybyli w VII wieku z terenów dzisiejszego pogranicza Czech i Polski.Pirewsze organ. państwowe pojawiły się w VIII wieku. Były to demokracje wojenne. Znane są imiona władców: Wiszesłąw i Radosław i inni. Na stałe zapisał się panujący w IX w. Wasimir. Próbował rozszerzyć państwo co skutkowało wojną z Bułgarią 836 852. Wygrali Serbowie w sojuszu z Chorwatami. W tym okresie na tereny serbskie wkroczyli misjonarze obrządku rzymskiego. Nie ma wskazówek by Własimir popierał chrystianizację. Dopiero jego syn, który panował od 855 do prawie końca X w., Musimir przyjął chrzest. Jeden z dokumentów watykańskich wskazuje że 873 papież Jan VIII zachęcał Musimira do przyjęcia chrztu łacińskiego i prawdopodobnie była to data chrztu. Serbowie prowadzili politykę ofensywną i stopniowo opanowywali sąsiadów: min tereny, które później zostaną nazwane Zetą (teren nadmorski, wokół dzisiejszej Czarnogóry) na tych terenach ścierały się misje chrześcijańskie z Rzymu i Konstantynopola. Na tych terenach działąli również uczniowie Metodego. Tereny greckie, albańskie były w przeszłości zamieszkane przez Ilirów. Niezależność państwa nie trwała długo, gdyż zagrażały im Bułgarzy. Bułgaria stała się silnym państwem. Musimir zwalczył ich jednak. Musimir pod koniec panowania zerwał współpracę z Chorwatami co wzmogło naciski bułgarskie. Sojusze na tym terenie były nietrwałe. Duchowieństwo greckie nad Adriatykiem starało się podporządkować cesarzowi. Było to normom w tym okresie. Na X w. przypada czas rozwoju państwa bułgarskiego. W poł. X w. doszło kolejne zagrożenie -plemiona węgierskie. Najechali oni ok 950 na Bułgarię. Zginął CZahmad-ostatni z dynastii Wyszesławowiczów. Dotychczasowi władcy byli księciami. Po najeździe mają oni tytuł żupana, nadawany przez władców Węgier. Wpływy węgierskie i bułgarskie trwały do 1018 roku -do klęski Bułgarów z Bazylim II, gdy państwo bułgarskie rozbiło się na części. Państwowość serbska była nadal słaba. Lokalni żupani z czasem wytwarzały si ę lokalne ośrodki, lecz niewystrarczająco silne. Położone były w głębi kraju tzw. zagorie. Jeden z takich silnych ośrodków była Dukla. Panowała tam rodzina Beiciów. Liczył się nawet z nią car Bułgarii. Dukla odzyskałą nawet stracone tereny. Nie była jednak ważna pod względem politycznym. Na terenie dalmacji zaczeły wybuchać antybizantyjskie powstania. Stefan Dobrosław-jeden z władców Dukli, który pomimo że była tendencja antycesarska uznał zwierzchnictwo Konstantynopola. W centrum jego państwa znajdowało się wokół Kadaru (dziś Albania). W XIw, 40tych latach podjął walkę z cesartswem. 2 razy pokonał armię cesarską. W XI wieku Dukla zaczeła się nazywać Zetą. Wiadome są imiona władców: Michał, Konstanty. Mieli wielkie ambicje polityczne złączenia terenów serbskich w jedno państwo. Michał dokonał kilka wypraw przeciw Bizancjum, jak również włączono Raszkę. Prowadził elastyczną politykę wobec Bizancjum. Celnym sojusznikiem okazała się Wenecja. Miasto-państwo z poważnymi wpływami: miasto bogate, silna flota, rozwinięty handel, rozwinięte kontakty handlowe. Zagroziła nawet Konstantynopolowi. Wenecja miałą poparcie papieża, w okresie panowania Michała za Wenecją stał Grzegorz VII (reformator, zwycięzca nad cesarzem niemieckim). Grzegorz VII przesłął Michałowi regalia. Od tego momentu władcy Zety uważają się za królów. Jednocześnie podporządkowali się wpływom rzymskim politycznym i kulturalnym. Kolejny włądca Konstantyn mógł odebrać Raszkę i Bośnię. XI-XII-duże wpływy rzymskie na Bałkanach. Na kolejnych terenach osadzali swoich wasali.Osadzono również silną organizację kościelną, w królestwie Zety w Barze ustanowiono centrum prowincji kościelnej. Prowincja 1149 roku upadła, tereny wróciły pod wpływy Konstantynopola. Ziemie plemion serbskich to teren ścierania się kultur wschodu i zachodu. Ujemnym skutkiem był rozłam Zety: Prymoria i Dalmacja oraz Zagoria. Najcenniejszym zabytkiem piśmiennictwa jest Latopis Barski-rocznik, lata 60te XII w., opisuje najwcześniejsze dzieje Serbii i jej sąsiadów.

Chorwaci
Przybyli na byłe tereny rzymskie-Dalmacja i Panonia. Pozostawały pod wpływem rzymskim. Informacje o tym znjadują się w Latopisie barski. Chorwaci przybyli tam na przełomie VI/VII wieku. Tereny chorwackie były również terenem rywalizacji Rzymu i Konstantynopola. Bizancjum było silniejsze nad Adriatykiem. Na przełomie VIII/IX wieku powstał silny ośrodek przy mieście Zadar. Ok. 800 roku przyjeli chrzest w obrządku łacińskim. Byli pod wpływem Karola Wielkiego. Pierwszym władcą wspominanym w źródłach jest Born. Sytuacja zmieniła się po śmierci Karola. Chorwacja była terenem granicznym, wiec wyłączyła się z państwa franków, ponowne uzależnenie nie powiodło się. Sytuacja na ziemiach chorwackich skomplikowała się pod wpływem Konstantynopola, Rzymu i Franków. Wiadomo, że kręgi kulturowe próbowały oddziaływać, nie dokładniew wiadomo w których terenach. Dynastaia Bornów do IX wieku a od IX wieku ok. 845 dynastia Kresimowiczów. Wiadomo więcej o państwie chorwackim tego okresu. Uważa się się ich za faktycznych władców, którzy zjednoczyli Chorwatów dalmatyńskich i potawskich na początku X wieku. Unormowałao się państwo i organizacja kościelna. Kresimowicze dążyli do własnej organizacji kościelnej. Za panowania Tomisława powstałą metropolia. Chorwaci chociaż oscylowali w stronę Rzymu to jednak nie oparli się wpływom bizantyjskich. Kolejni cesarze rywalizowali o tereny chorwackie w X wieku również bułgarskie. Władcy Chorwacji lawirowali po dworach sąsiadów a kościoły próbowały stworzyć swoje własne organizacje. Czynnikiem normującym sytuacje w Kościele X wieku były Synody Krymskie szczególnie ten 925r. i 927/8 r.-przesądziły o tym, ze Chorwacja znalazła się w kulturze łacińskiej, zapadła na nich decyzja duchowieństwa, ze zakazana jest liturgia w j. słowiańskim, słowiańscy duchowni w obrządku Cyryla i Metodego oraz pismo cyrylickie. Dokumanty świadczą o tym, że postanowienia były wielokroć łamane, sazczególnie w Dalmacji. Obszar ten był w dobrych stosunkach handlowych z Konstantynopolem. Klasztory Benedyktynów wpływały na zaciśnienie związków z Rzymem. Dokumanty potwierdzają wyświęcanie duchownych podporządkowanym bezpośrednio papieżowi. Każdy cesarz bizantyjski próbował odbudować związki z Chorwacją, ostatnim był Bazyli II. W połowie X wieku Chorwacja przeżywa kryzys. Dzięki Kościołowi odnawia się władza. Nie zawsze było to po myśli Rzymu. Stefan panujący w 969-995 otrzymał koronę od Bazylego II, lecz była to korona królewska. Więc opłaciło sie zmienić zwierznika. Póki żył Bazyli II. Sytuacja zmieniała się płynnie w miastach, szczególnie na wybrzeżu. Kolejny raz ukoronowano władcę chorwackiego, którym był Kresimir III. Prowadził bardzo aktywną politykę, ale jego plany nie zawsze się udawały. Kresimir III zmarł ok 1030. Kolejnym władcą był jego syn Stefan I rządził do ok. 1050. Pod koniec jego panowania dokonał się rozłam w Kościele 1054. Spowodowało to pewne reperkusje w państwach bałkańskich. Osłabiła się włądza centralana w Chorwacji. W okresie panowania Piotra rozłam spowodował wraz ze zmainami w Kościele łacińskim. Na terenie chorwackim wiązało sie z to z przywróceniem soborów krymskim z X wieku. Ośrodek rzymski naciskała na duchowieństwo by zlikwidować wszystko to co nakazane w soborach. Wyrazinym przykładem jest golenie bród przez duchownych łacińskich. Naciskanao by używać jedynie liturgii łacińskiej. Pilsk pozostawał nadal ośrodkiem kościelnym Chorwacji. Potwierdzono na saborze odrębność. Kolejni władcy nie cieszyli się silnym charakterem. W XII wieku nasiliły się wpływy węgierskie. Zwonimir po uzyskaniu korony królewskiej próbował wzmocnić władzę centralną, występował jako sojusznik Grzegorza VII. Kresiemirowicze nic istotnego nie dokonali. Wówczas istotną rolę odgrywały miasta dalmatyńskie, prowadziły również handel ze wschodem. W architektórze dominowały wzorce romańskie. Sytuacje Dalmacji skomplikował najazd Węgrów, część pozostała pod wpływem Wenecji. Pod koniec XII wieku Chorwacja była zdestabilizowana. !097 rok to pierwsza wyprawa krzyżowa z Rzymu. Spowodowaął spustoszenie na ziemi chorwackiej. Wpłyneło to negatywnie na gospodarkę państwa. Widoczne są też wwpływy węgierskie. Opamowywalai oni Chorwację stopniowo przejmując wiele miast dalmatyńskich. Wpływy węgierskie nie zmieniały orientacji religijnej, też byli zachodniochrześcjańscy. Arpagowie utrzymają się przy władzy w Węgrzech do końca XVIII wieku. Nadawali oni miastom liczne wolności by przynosiły zyski. Było to korzystne dla wszystkich. Nie odbilo się to negatywnie na gospodarstwie. Dochodziło do napięć między Węgrami a Wenecją. Na tle rywalizacji dochodziło do tego, ze przywileje były bardziej korzystne dla chorwackich miast , które pochodziły z Węgier. Zadar odgrywał bardzo ważną rolę. Była to siedziba biskupa. Bisup zapewnił sobie bezpośrednią podległość papieżowi, był autonomiczny wobec Chorwacji. Położenie Zadaru było na tyle niekorzystne, że Węgrzy musieli go opanować. Wenecja nie miałą monopolu na handel, inne miasta też nawiązywały kontakty handlowe. Państwowość chorwacka pozostaje na długi czas problematyczna. Uważa się je za lennika Węgier przez długi czas. Gdy węgierską koronę przejeli Andegawenowie sytuacja Chorwacji nie zmieniła się. Większość zabytków kultury wzorowana była na kulturze zachodnioeuropejskiej.

TheBrightSideOfTheTito

3
Serbia
Pierwsze państwo serbskie było nietrwałe. Powiedzieć więc trzeba o jego ponownym zjednoczeniu w drugiej połowie XII w. podobnie jak w Bułgarii. Twórcą II państwa serbskiego (Królestwo Serbskie) był Stefan Njemanji. Był on twórcem Stefana Raski. W 1168 cesarz bizantyjski zrzucił z tronu żupana Raszki i osadział na nim ???. Stefan Nemanja jako jeden z 3 braci, prawdopodbnie w 1170 zainicjował bunt przeciw zwierzchności , został wielkim żupanem. Kresimir i Miroslav pogodzili sie z zaistaniałą sytuacją. By utrzymać się na stanowisku wielkiego żupana utrzymywał dobre kontakty z Konstantynopolem, otrzymał też poparcie ze strony Węgier, Niemiec i Wenecji. Próbował uzależnić się od Bizancjum, lecz mu się to nie udało. Lawirował na swoją korzyść, mimo porażek podejmował kolejne próby uniezależnienia się. Wykorzystał konflikt węgiersko-bizantyjski, w latach 80tych XII wieku, Nemanji zdobył część Bułgari, całość Zety, nadmorską Dalmację lecz bez Dubrovnika(najbogatsze miasto), utrzymywał jednak z nim ścisłe kontakty handlowe. Nemanji szukał nadal sojuszników. Przydatny okazał się cesarz niemiecki -Fryderyk Barbarossa. W 1188 podjęto rozmowy, cesarz miał ambicje być znanym europejskim władcą, zaangażował się min. w walkę z miastami włoskimi. Dzięki poparciu Barbarossy Bizancjum uznało niezależność państwa serbskiego, w skład którego wchodziły: Raszka, Zeta, Mehocja, Kosowe Pole. Nemanji korzystał 1191 ze śmierci brata Kresimira i w ten sposób przejął jego dzielnicę, rok później usunięty został z dzielnicy Miroslav, gdzie osadził swego syna Raszkę. Warto zapamiętać Raszkę, gdyż zostanie on I arcybiskupem Serbii, później jako Sawa, pierwszy serbski święty. Mógł zrobić karierę wasala, lecz po ok 2 latach 1194 nieznany zakonnik z Rusi namówił Raszkę do wstąpienia do prestiżowego zakonu na Górze Athos. Najbardziej efektywnym umocnieniem władzy było umocnienie struktur kościelnych kościoła wschodniego. Bogomiłowie byli nieprzychylną Cerkwii sektą. Stefan, gdy się zestarzał przekazał tron średniemu synowi, Stefanowi jr. Sam dla siebie wybudował w Studenicy klasztor i uznał że najlepszym wyjściem jest złożyć śluby zakonne, przyjął imię Simeona i udał się na Athos. Stefan nakazał synowi naukę języka greckiego. Sawa prowadził negocjacje z Konstantynopolem, chciał uzyskać zgodę na budowę klasztoru na Athosie i potwierdzenia tego faktu, motywował to tym ,że zrujnowany klasztory hilendarski może zostać odbudowany przez Serbów. Stefan -Simeon nie doczekał się powrotu syna i zmarł na Athosie. Po śmierci Stefana-ojca rozpoczeła się rywalizacja synów Stefana i Vuki o ziemie. Walka przybrała na sile od roku 1202. Stefana popierało Bizancjum, gdyż był mężem bratanicy cesarza bizantyjskiego. Popierał go również car Bułgari. Vuka popierał król węgierski i papież. Stefan zwycieżył tą rywalizację w zamian za poparcię Bułgarzy zyskali ziemie Vuki. Podjęte zostały działania Stefana by zwiększyć autorytet Stefana ojca jako świętego. W 1208 Studenica stała się centrum administracyjnym Kościoła, gdyż Sawa sprowadził tam szczątki swojego ojca. Sawa objął funkcję zwierzchnika klasztoru, wprowadził regułę klasztoru. Sawa dokonał kanonizacji Simeona. Sawa doprowadził do zgody między Stefanem a Vukiem. Stefan podjął się spisania hagiograficznego wywodu ojca "Żywot Świętego Simeona Nemanji" nie ma tam przedstawionych cudów a raczej dokonania ojca np odbudowa państwa. Stefan ściśle współpracował z Cerkwią złaszcza z bratem Sawą. Starał się również o sojusz z katolicką Wenecją. Stefan otrzymał od Honoriusza III koronę krółewską. To przesądziło o tym że Stefan Nemanja syn przeszedł do historii jako król Stefan I. W momencie tym Bizancjum na skutek najazdów krzyżowych znika z politycznej mapy Europy. Stefan mógł łatwo uzyskać akceptację Bizancjum. Panowanie Stefana I otwiera okres II państwa serbskiego. Patryiarcha wyraził zgodę na powołanie arcybiskupstwa, którym został Sawa. Odrebny Kośćioół serbski stał się faktem. Stefan też przez śmiercią składa śluby zakonne również jako Simeon, 1220 roku zmarł. Sawa arcybiskup nie był pewny pozycji Kościoła, udał się do Nicei gdzie przebywał cesarz bizantyjskie. Otrzymał potwierdzenie niezależności również od cesarza. Wkrótce również Sawa zrzeka się godności arcybiskupa i umiera. Sawa był otaczany kultem świętości przez ludność serbską. Pojawiło się wiele tajemniczych zjawisk po śmierci Sawy. Pozostawił dorobek literacki oraz uczniów-kontynuatorów swego dzieła. Kolejnym władcom oztsał syn Stefana I Radosław. Nie był długo władcą, zmarł przed śmiercią Sawy, dodatkowo był zdominowany przez żonę Greczynkę i jej ojciec. Prowadził nieudolną politykę zagraniczną. W sprawach Kościoła również. Jest negatywnie oceniany przez historię. Na tronie po jego śmierci osadzono jego brata Władysława. Był to również słaby władca, zależny od cara Bułgarii Iwana. Jego rządy zbiegły się z najazdami tatarskimi. Mongołowie osłabili jednak przy okazji Bułgarię. Następca Władysłąwa mógł odbudować siłę państwa serbskiego. W 1243 nowy władca Stefa Urosz I syn Stefana I Koronowanego, żył co prawda Władysław więc otrzymał dożywotnio Zetę. Stefan Urosz otrzymał przydomek Wielki. Panował długo od 1243 do 1276. Wzmocnił Serbię i rozwinął jej gospodarkę. Pozytywny wpływ miały kontakty handlowe z miastami Adriatyckimi, zwłaszcza Dubrovnikiem. Nie obyło się bez konfliktów, generalnie były to kontakty dobre. Pozytywnei wpłyneły także warunki naturalne pod postacią złóż srebra w Serbii. Wydobywanie kruszcu pozwoliło na kontakty handlowe. Dubrovnik po rozpoczęciu konfliktu przegrał i musiał zapłacić odszkodowanie. Wzmocniła się organizacja kościelna Serbii. Co prawda arcybiskup Dubrovnika (kościół zachodni) chciał się wtrącać, lecz wkrótce po porażce zrzekł się stanowiska. Kolejny władca - Stefan Dragutin jako pierwszy pojął za żonę Węgierkę, córkę króla. Teść popierał go mocno, pomógł w pozbawieniu władzy ojca Dragutina. Miał on również poparcie szeregu innych włądców europejskich. Przede wszystkim jest to okres ponownego powrotu na mapę Europy Bizancjum. Cesarstwo Łacińskie rozpadło się, więc cesarz bizantyjski wrócił do Konstantynopola. Od tego czasu jest jednak słąbym graczem politycznym Stefan Dragutin miał jednak pecha, gdyż musiał zrzec się tronu po złamaniu nogi. W 1282 przekazuje władzę bratu Stefanowi Uroszowi II Milutinowi. Panował długo do 1321 roku. Rozszerzył granicę poprzez podbój Macedonii. Za żonę pojął Greczynkę więc ponownie powróciła kultura grecka i greccy dostojnicy w Kościele. W XIV wieku doszło do sporu między Władysławem, synem Dragutina, lecz udało mu się to dopiero po śmierci Stefana Uroszowicza II Milutina. Jednak nie od razu. Po śmierci Stefana Uroszowicza II Milutina w 1321 na tron wstępuje jego syn Stefan Urosz III Deczański. Żeby objąć władzę musiał pokonać braci. Uzyskał poparcie możnowładztwa, które było zainteresowane by władcą był Deczański. Przez okres swojej włądzy walczył z Bułgarią. W poł. XIV wieku pojawili się Turcy. Sytuacja bardzo się skomplikuje. Nie była to jeszcze katastrofa, jednak jej zapowiedź.

Banowina Bośniacka
Zwierzchnią władzę sprawował ban. Zamieszkiwała ją ludność serbska. Po rozpadzie I państwa serbskiego tereny te znalazły si ę pod panowaniem bułgarskim, ale od 1118 roku w momencie osłąbienia Bułgarii weszły pod władzę cesarza bizantyjskiego .Nie był to njigdy niezależny twór polityczny. Bezpośrednie wpływy miało królestwo Zety. Banowie próbowali zdobyć niezależność. Banowina Bośniacka mogłaby mieć jakieś szanse gdyby królestwo węgierskie było słabe. Węgry zawsze były katolickie. Na terenie banowiny krzyżowały się wpływy obu kościołów oraz odszczepieńcy-patereni. Patereni byli bardzo pracowici, fachowi. Byli dobrymi budowniczymi. Ani patriarcha a ni papież nie tolerowali sekty. Krytykował ich Innocenty III, zobowiązał króla Węgier do organizacji wyprawy krzyżowej przeciw nim. Wyprawa nie była możliwa do realizacji ze względów finansowych. W poł. XIII wieku powstaje odrębny Kościół bośniacki któego filarem byli patereni. Większość Bośniaków akceptowała religię paterenów. Patereni zaczeli ponosić porażki. Część z nich wróciło do starej nazwy -bogomiłów. Zostali wkrótce pozbawieni władzy a Kościół sabł. Ostateczne rozstrzygnięcie kwestii bogomilskiej nastąpił w 1214 po wstąpieniu na tron bana Stefana II Kostromanića. Był jednym z najbardziej światłych władców. Zmieniła się jednak sytuacja polityczna. Na tron węgierski wstąpiła dynastia Andegawenów po dynasti Arpagów. Byli bardziej ulegli papiestwu i silniej naciskali na Bośnię by skończyli z herezją. Stefan II Kostromanić związał się z Andegawenami małżeństwem z krewną Karola Roberta. Jednocześnie był w tej samej rodzinie co Piastowie. Dbał on o rozwój gospodarczy Bośni, wydobywano tu również srebro, stosunki gospodarcze utrzymywałą z miastami Dalmacji. Stefan Tvrtko, jego następca dbał o rozwój gospodarczy państwa. W związku z osłabieniem sąsiadów koronował się na króla Bośni i Serbii. Koronacja odbyła się w 1353 roku przy grobie św Savy. W ten sposób Stefan Tvrtko Krotomanić nawiązał do tradycji Nemanowiczów. Jednak kwestią czasu jest to jak Turcy Osmańscy, którzy w 1354 przybyli na Płw. Galipoli zaatakują również Bośnię.

TheBrightSideOfTheTito

4 nie mam proszę o dostarcznie notatek a ja je przepiszę i wrzucę!

TheBrightSideOfTheTito

5
Serbowie
Wiek XVIII to wiek oświecenia. Wiążę się z nim wiele nowych poglądów, które doprowadziły do odrodzenia się idei narodowej wielu grup etnicznych, które w różnych okolicznościach traciły niepodległość. Ideologia sprzyjała procesom narodowtwórczym. Pierwszy etap to tzw faza folklorystyczno - ludowa. Właściwie odrodzenia narodowe przeszło fazy: ludową, językową, partie nacjonalistyczne. 2 ostatnie to wiek XIX. Folklor wiążę się z ludowością. Ideolodzy romantyzmu umacniają element ludowości. Jest to prawidłowość ogólnoeuropejska w twórczości pisarzy. Na tym etapie kształtują się też rozmaite pojęcia. W XVIII w. naród otorżsamiano z ludem, chłopstwem. Arystokracja była kosmpolityczna. Tak naprawdę używano do poł. XIX określenia kto jest czyim poddanym lub w lepszym wypadku jaką religię wyznaje. Odrodzenie narodowe w poł XVIII w. wiążę się z postacią Johana G. Herdera. Pastor w Prusach Wsch., teoretyk pojęcia narodowości. Jak większość filozofów tej epoki bazował na pojęciu narodu w duchu oświeceniowym. Naród to coś naturalnego, coś co zawsze było. Świadomie używał pojęcia das Volk- lud a także naród. Kolejnym ważnym nazwiskiem jest Georg Hegel. Filozof, uzupełniał teorie Herdera. Zastosował strukturę teza+antyteza=synteza. Zastosował to pojęcię do rozwoju wiedzy o historii. Teza to Rzym, antyteza to Germanowie(wszelcy nie-rzymianie), synteza-Słowianie. Ta prawidłowość stawia na równi tradycyjne kultury ze słowiańską. Często używa pojęcia "Słowianin też człowiek". Początkowo jego teorie były bardziej znane na Zachodzie.
Monarchia Habsburska była pierwszym miejscem gdzie dostrzeżono odrębność narodów słowiańskich. Najczęściej wiążą się z Marią Teresą 1740-1780. Kontynuował jej myśli Józef II 1780-1790. W 1745 wWiedniu powołanospecjalnie dla słowian południowych delegacja dworska. W 1747 zmieniono nazwę na Kancelarię Ilyrjską. Miała się zająć spr. słowiańskimi. Wiele nie zrobiono, ale sma fakto powołania instytucji był bodźcem do powstania pewnych idei. Powstała dlatego, że pod koniec XVII (agresja turecka) miała miejsce wielka wędrówka Serbów, których duża część została na terenie Habsburgów. Maria Teresa głównie dla nich powołała K I. Wiek XVIII to stabilizacja. Po klęsce wiedeńskiej Turcy zaprzestają agresji. K I podkreślałą odrębność narodową, ale jednocześnie wprowadzała w życie zasadę "dziel i rządź". Wiedeń wykorzystał sprzecznośći między Serbami a Chorwatami, Serbami a Węgrami. Serbowie w czasie wielkiej wędrówki znaleźli się na węgierskiej części monarchii węgierskiej. Konflikt między nimi dał o sobie znać pod koniec XVIII wieku. Maria Teresa jako władca oświeceniowy wykorzystywała sprzeczności religijne. Zezwoli la Serbom na zwoływanie kongresów religijnych w których uczystniczyli również przedstawiciele świeccy. Pierwszy został zwołany w 1790 w węgierskim mieście Temesvar (?). Serbowie wyrazili skłonność do pójścia na ugodę z Węgrami przy jednoczesnej gwarancji autonomii- nawiązując do średniowiecznej tradycji państwa serbskiego. Nie utworzono jej jednak. Jedynym długofalowym afektem było to że motropolita kościoła serrbskiego zasiadał w sejmie węgierskim. Zadowoliło to Serbów. Chorwaci w tym czasie nic nie uzyskali. Prowincje węgierskie gdzie mieszkali Serbowie to: Baszka, Banat, Srem. Te 3 prowincje w XIX wieku połąćzono je w Wojwodinę. Ten stan utrzymał się do poł. XIX wieku. Kongresy religijne wpływały na świecką stronę życia. Kongresy narodowe zmodyfikowały kalendarz na europejski. Rozpoczęła się działalność młodej inteligencji serbskiej. Najbardziej znanym przedstawicielem jest Obradowicz 1742-1811.Uważany jest za prekursora serbskiego odrodzenia a jednocześnie jako człowiek uczony głosił tezę, iż wszyscy słowianie bałkańscy tworzą całość. Jest więc uważany za prekursora idei "Słowiańskiego Południa". Ułatwił mu działanie papier tolerancyjny przez Grzegorza II, niwelujący zależność między wyznawaną religia a możliwością działalności. Obradowicz był d. wykształconym, wiele podróżował, znane mu były myśli filozofów oświeceniowych. Rozpoczął działania by upowszechnić j. narodowe grup słowiańskich. Zdawał sobie sprawę, ze Bałkany są podzielone etnicznie i dialektycznie. Kolejnym działaczem był archimandryta Johan Raicz wydał w Wiedniu 1794 Historię różnych narodów słowiańskich, zwłaszcza Bułgarów, Chorwatów, Serbów. Te 3 miały tradycję państwowe w średniowieczu. Duży wpływ na procesy wywarła wielka rewolucja francuska. Wśród naocznych świadków byli również Serbowie. Rewolucja burzy stare wyobrażenia i porządek na bałkanach. Przyspieszyła kształtowanie się idei ruchu ilyryjskiego. Iliryzm jest fundamentem dla wszystkich przywódców. Vuk Karadzić również wykształcony i znany człowiek. pokazał, że perspektywy działania Obradowicza były . W 1814 opublikował zbiór serbskiej poezji ludowej. Przede wszystkim opracował nowożytną ortografię serbską opartą na dialekcie sztokawskim, gdyż nim mówiła większość Serbów. Nowożytny język zapisany był zreformowaną cyrylicą, wprowadzony w 1846 roku w autonomicznym księstwie serbskim. Wydał też słownik serbski.
Kapitar uważał się za Słoweńca. W odróżnieniu od Karadzicia, uważał za odpowiedni dla ludności wśród której mieszka jest dialek kajkawski. Uważał, że ilyryzm jest niepotrzebny, zwiążany z Serbami. Nie akceptowano w Słoweni również idei jedności słowiańskiej. Było ich po prostu mało. Różnice wynikały również z religii. Kapitar nazywał słowian południowych Ilyrami ze względu na to że 1809 roku Napoleon utworzył z dawnych własności weneckich na Bałkanach prowincje ilyryjskie, które istniały do 1813 . Zamieszkiwała je znaczna liczba Chorwatów i Serbów. 1823 to umowny początek ruch ilyryjskiego-zaczęto wydawać studenckie pismo "Almanach Ilyryjski". Wówczas roczniki były modne w całej Europie. 1826 stolica Węgier - Peszt na uniwersytecie powołała macierz serbską- organizacja supiająca działaczy, Słowian południowych. Ważnym miejscem jest Uniwersytet w Graku w Austrii. Tam pojawia się Ljubewic Gaj. Student, rzecznik ideii jugosłowiańskiej, zdawał sobię sprawę, ż ebędzie trudno połączyć różne narody. Jego ideą było wynalezienie współnego dla wszystkich alfabetu, co mu się nie udało. Podjęto pod jego wpływem pracę nad ortografią nowożytnego chorwackiego opartego na dialekcie kajkawskim. Gaj powrócił do Zagreba i jego dalsza działalność łączy sie z tym miejscem, tam współpracował min. z Draszkowiczem. W 1832 wydał on lekturę w dialekcię kajkawskim, wspomagał finansowa Gaja. Głosił idee zjednoczenia wszystkich słowian południowych tych z Imperium Habsburgów i Osmańskiego. Liczył na to że uzyska poparcie polityków w Wiedniu, miał nadzieję, że uzyska poparcie polityków w Wiedniu i że w przyszłości do Państwa Południowych Słowian zostanie przyłączona Serbia z terenów osmańskich, jako Wielka Ilyria. Ruch zjednoczeniowy pozostaje na razie w sferze idei.
Południowosłowianie wzorowali się na polskim ruchu niepodległościowym, polskiej emigracji, popularne były również polskie pieśni patriotyczne tłumaczone na chorwacki.
Powstanie serbskie na terenie osmańskim było pierwszym konkretnym przejawem dążenia do zjednoczenia. Serbów bolały przyziemne sprawy jak np. wałęsające się stada janczarów. Janczarem zostawało dziecko wyłowione spośród np Serbów, wykształcone na wojownika do specjalnych oddziałów, był potrzebny do kiedy były wojny zwycięskie, od XVIII wieku zajeli się rabowanie ze względu na brak dochodowych wojen. Kolejnym problemem była samowola lokalnych administratorów, zwłaszcza paszów. Pasza to administrator prowincji paszałyków. Według religii islamskiej ziemia była własnością allaha a ludzie jedynie ją użytkowali. Pasza niekiedy nie słuchał poleceń zwierzchniego sułtana. Właściwie wytworzyły się lokalne państewka. Paszowie nakładali dowolne obciążenia na ludność nieislamską. Wobec tych spraw narasta niezadowolenie na początku XIX wieku. Rozpoczyna się również działalność propagandowa duchowieństwa serbskiego zwłaszcza metropolity, który zabiegał o pomoc licząc na braterstwo religii. Zawiązały się tajne spiski wśród Serbów. Pod koniec 1803 okazało się, że wiele z nich zostało aresztowanych przez władze tureckie. W 1804 rozpoczęto więc powstanie styczniowe w Paszałyku Belgradzkim. Przywódcą został Jerzego Czarnego czyli Karadżordżia, był z rodziny chłopskiej, miał dobry zmysł organizacyjny. Początkowo liczyli na pomoc Rosji, Wiednia, Napoleona, głosząc że występują przeciw paszy i janczarom. Oddziały partyzantów stworzone byli z ludu Szeldzuków, którzy trudnili się rabowaniem itp. Powstańcy mieli ambitne plany i liczyli na szczęście. Francja nigdy nie chiała być antyturecka więca zawiodła. Austria pomimo zainteresowania miała ciągłe kłopoty z Napoleonem, więc nie udzieliła pomocy. Rosja w 1806 wypowie wojnę Turcji, lecz będzie miała na uwadzę księstwa kaukaskie. Co prawda powstanie było jej na rękę, ale nie było potrzebne. 1804-1806 to lata gdy ministrem spraw zagranicznych w Rosji jes polski ksiązę Adam Czartoryski-zwolennik poparcia powstańców w duchu nie antytureckim lecz propaństwowym. Próbował przekonać polityków rosyjskich, uzyskał jedynie niewystarczającą pomoc finansową. Serbowie wiedzieli, że nie uda się zakupić broni z agranicą. Nie mając pieniędzy nie zakupili jej. Rosja miała plany od czasów Katarzyny II-Rosja powinna opanować cieśniny czarnomorskie, wypędzić Turków z Europy, dopuszczono nawet stworzenie państw narodowych na Bałkanach, lecz raczej powinno się tam stworzyć cesarstwo greckie- Grecy byli dla niej bardziej znani i ważni niż Serbowie. Gdy Aleksander I zasiadł na tronie, jego brat miał na imię Konstanty, gdyż miał rządzić w Konstantynopolu. W 1805 spodziewano się, ze sułtan domyśli się że powstańcy nie pomagają jemu a realizują swoje plany. Doszło wielu bitew zwycięskich dla Serbów. Ukoronowaniem w 1805 że w grudniu odniesiono kilka ważnych zwycięstw. Kolejne zwycięstwa w 1806 min: zajęcie Belgradu, od 1807-zajęcie twierdzy belgradzkiej, ale był to koniec sukcesów. 1807 w otoczeniu Karadżordżi pojawiają się mądrzy ludzie, by wymyśleć coś mądrego a nie ciągle walczyć. W styczniu 1807 cały paszałyk belgracki jest w rękach Karadżordżi. Jego sekretarz opracował projekt konstytucji. Projekt ten wzorowany był na francuskiej: równość wobec prawa, pewne swobody polityczne. Gdyby ten projekt rozbudowano było by to postępowe, ale otoczenie i naród nie był gotowy na tak śmiałe zmiany. Karadżordżia nie chciał dzielić się władzą, uważał się za predystynowanego w związku z licznymi sukcesami, zaczął obrastać legendą, nie chciał się więc dzielić władzą, czego wymagała konstytucja. Nikt nie wiedział co dalej. Bo jeśli nie konstytucja to co? Powstanie po zajęciu paszałyku belgradzkiego nie rozszerzało się. Władze konstantynopolskie obiecywały, ze nie wyciągną żadnych konsekwencji wobec oddziałów. Sytuacja się skomplikowała, gdyż powstańcy nie mieli ani planów ani sił. W 1807 oddziały zaczynają ponić klęski, co groziło katastrofą. Widząc, że nie ma poparcia w Rosji Karadźordżia szukał poparcia w Austri i Francji. Nikt jednak nie pomagał. Kolejne lata to kolejne klęski. Ostateczne załamanie nastąpiło w 1813- zakończenie wojny rosyjsko tureckiej dało szansę sułtanowi wysłanai większych oddziałów do walki z Serbami. Koniec powstania Jerzego Czarnego wiążę się z upadkiem Belgradu 3 paź. 1814 roku. Karadżordżia ucieka do Mołdawii. Serbowie znaleźli nowego przywódcę -Miłosza Obradowicza. Zmienił on taktykę wobec władz tureckich- zmniejszył rządania by tylko turcy nie stosowali represji.

TheBrightSideOfTheTito

proszę o materiały do 4 wówczas wstawie 6 i 7

Ines

kompletnie mi się pomieszały wykłady.. Ale mam nadzieje, że to jest to Wink

4

- XIV w. - podbicie przez Turków Osmańskich płw. bałkańskiego (nazwa Turków – Osman założycielem)
- 1352 r. - płw. Galipoli - pierwsze pojawienie się Turków w Europie
- 1359 r. - pierwsze pojawienie się Turków pod murami Konstantynopola
- 1365 r. - przeniesienie stolicy Turków do Adrianopola, Murad I był władcą Turków w tym czasie, zdobywca Adrianopola.
- Turcy podbijali najpierw państwa słabe, pierwsze było Państwo Tyrnowskie. Carstwo Tyrnowskie było częścią ziem bułgarskich.
- 1382 r. - zdobycie twierdzy Sredec (dzisiejsza Sofia)
- Łazar Hrebeljanović
~ podjął walkę przeciw Turkom
~ chciał utworzyć koalicję antyturecką
~ dowódca wojsk serbskich w bitwie na Kosowym Polu w 1389 (15stego czerwca), po której Serbia została podbita przez Imperium Osmańskie. Zabrano Kosowe Pole (było prowincją), większą część Raszki i pas wybrzeża morskiego. Iwan Szyszman (?) poprosił o pomoc, ostatecznie przegrana.
~ w noc poprzedzającą bitwę zmarł w dziwnych okolicznościach Murad I, władzę przejął jego syn. Łazar został zabrany do niewoli, a potem został stracony.
~ władzę przejął formalnie jego niepełnoletni syn , a tak naprawdę żona, Milica, która złożyła hołd sułtanowi (oddanie córki do haremu).
~ od północy Serbia została zaatakowana przez Węgrów.
- 1392 r. – Turcy zdobyli Tyrnowo , upadek Tyrnowa.
- 1396 r. – bitwa pod Nikopolis - zajęcie reszty Bułgarii.
- Zygmunt Luksemburski podjął walkę przeciw Turkom, ale nie wychodziło mu.
- XIV/XV w. – kryzys Państwa Tureckiego (chwilowy)
- Stefan Lazarewicz był zwolniony z obowiązków lennych, będzie próbował odbudować Serbię. Centrum państwa było na północ od Belgradu, był nim klasztor w Lawarnicy.
- 1411 r. – zjednoczenie/odbudowanie Serbii
- 1413-1421 r. – spokój od najazdów tureckich (Mehmed)
- 1427 r. – śmierć Stefana, władzę przejął Jerzy Branković (siostrzeniec), wznowiły się pretensje węgierskie do północnych ziem serbskich (przegrana Serbii); budowa i umacnianie zamków; Jerzy posłał swoją córkę do haremu sułtana osmańskiego
- 1435 r. – atak Turków na ziemie serbskie (zwycięstwo); próby utworzenia koalicji antytureckiej – Manuel (Bizancjum) zwrócił się do papiestwa z propozycją zawarcia unii kościelnej (politycznej).
- 1437 r. – śmierć Zygmunta Luksemburskiego
- 1439 r. – problemy z przejęciem władzy (próbował też Jerzy Branković); wygrał Władysław III Warneńczyk; planowano małżeństwo z wdową po zięciu Luksemburskiego.
- 1443 r. – zorganizowana została krucjata antyturecka; podpisanie 10-letniego pokoju z Turcją, rok później zerwany
- 10.10.1444 r. – bitwa pod Warną, klęska Warneńczyka
- 1453 r. – zdobycie Konstantynopola przez Turków; Albańczycy długo stawiali opór, ale w końcu zostali pokonani
- początki XVI r. – podbicie Bałkan

C Z A R N O G Ó R A

- XVIII w. – początek kształtowania się państwowości;
~ zlepek plemion, które zamieszkiwały tereny byłej Zety
~ nazwa „Czarnogóra” była używana od XVII/XVIII w.
~ na początku ludność uważała się za Serbów, ale tych lepszych, bo nie ulegli Turkom; dla Turków byli częścią terytorium albańskiego;
- Władyka Cedyński – rządził plemionami, Cedynia – centrum polityczne i kulturowe; państwo teokratyczne.
- Njegor Daniło Szczepčenić (1697-1735 r.) – pierwszy historyczny Władyka
~ miał poparcie serbskiego patriarchy;
~ Daniło wypędził Potuczeńców(?). Byli to potomkowie prawosławno-islamskich rodziców (silne poparcie finansowe Rosji).
- 1700 r. – nawiązanie stosunków z Rosją
- 1767 r. – konflikt pomiędzy Savą a Szczepanem Małym
~ 1772 r. – Szczepan Mały został pojmany i stracony; Sava kontynuuje swoje rządy.
- Piotr I Njegoš i następcy będą próbowali dokonać reformy państwa, centralizacji
~ 1796 r. – Władyka Piotr I Njegoš odmówił składania hołdu lennego Turkom, polityczny początek państwowości czarnogórskiej
- 1789 r. – burzliwy okres w Europie
- 1806 r. – zajęcie jakichś terenów na Bałkanach przez Francję
”Módl się do Boga i trzymaj się Rosji”: Piotr I do Piotra II
- Piotr II:
~ powołał stały organ doradczy
~ ustalił stałe podatki
~ założył drukarnie i szkoły
~ 1851 r. – śmierć Piotra II (ostatni władca teokratyczny); następca – Daniło Petrović, który ogłosił się władcą świeckim (1852 r.)

Ines

Bonus ->"Złote myśli"

"Nemanji był dobrym politykiem, od początku próbował lawirować i to na swoją korzyść!!" Smile

"Jest ktoś tutaj prawosławny z ciekawości może?" Smile

"Jak to się mówi: dwóch nie może, trzeci może" Smile

"Kotromanić związany był z Karolem Robertem, a właściwie z kobietą z jego rodziny" Smile

"Wenecję nazywano Republiką św. Marka. Jakby do krzyżówki było potrzebne..." Smile

"Pytajcie, ale ja nie wiem" Smile

"Jakieś pytania? Pewnie nie wiecie, czego nie wiecie. To lepiej żyć w nieświadomości" Smile

"Pani tak patrzy na mnie z niedowierzaniem..." Smile

Ines

1

Bałkany łączą trzy kontynenty (Europę, Azję i Afrykę), a także szlaki handlowe i kupieckie.

- 1800 p.n.e. – 1000 p.n.e – Ilirowie i Trakowie zamieszkiwali Bałkany.
- wewnątrz Bałkan mieszkali Albańczycy, którzy przemieścili się lub wymieszali (ulegli SLAWIZACJI-wymieszaniu ludności napływowej z miejską)
- inne procesy: hellenizacja, romanizacja (wpływy rzymskie)
- 1054 r. – Schizma wschodnia, Bizancjum podzieliło się na Zachodnie (Rzym) i Wschodnie (Konstantynopol).
- średniowiecze było bogate w państwa na Bałkanach.

BUŁGARZY

- I CARSTWO BUŁGARSKIE – 680-702 r.
~ Stolica: Preslava
~ utworzone przez cesarza Bizancjum
~ klęska w bitwie w 1018 r.
~ Khan Asparuh (nazwa od miasta, dzisiejsze Ispierich)

- II CARSTWO BUŁGARSKIE – 1188-1196 r.
~ Stolica: Tyrnowo
~ założyciel Asen
~ koniec II cesarstwa albo w 1371 r., albo w 1363 r. (ostatni car podzielił państwo pomiędzy dwóch synów)

KRÓLESTWO SERBSKIE – poł. VIII w.

~ koniec w 950 r. – decentralizacja państwa, powstał szereg państw feudalnych (Raszka, Dukla, Zeta [Królestwo Zety])
~ Za Wyszesława – odbudowa królestwa serbskiego, reaktywacja w poł. XII w. – Stefan Nemanja, będzie ono trwało do przyjazdu tureckiego – bitwa na Kosowym Polu – 15 czerwca 1389 r. (w dniu św. Wita), serbski przywódca- Łazar Hrebeljanović, w czerwcu 1459 r. zdobyto twierdzę Sredec.

KRÓLESTWO CHORWACJI (Chorwacja Bańska)– VIII/IX w.

- władzę zwierzchnią sprawował ban, był to tytuł feudalny Banowiny.
- od lat 80. XII w. do lat 90. XIV w. na terenie Chorwacji przebywali Turcy Osmańscy (w 1352 r. opanowali Azję Mniejszą, Bosfor i płw. Galipoli)

BANOWINA BOŚNIACKA

- utrata niepodległości
- 1388 r. – początek podboju Turków
- Pierwszą zdobyczą było II carstwo bułgarskie, które podzieliło się na dwie części.
- 1450 r. – zdobycie Konstantynopola.

CZARNOGÓRA – XVII-XVIII w.

- wchodziła w skład królestwa Zety
- najdłużej się broniła przez Turkami. Nie mogli oni osadzić garnizonów wojskowych
- w 1490 r. Czarnogóra weszła na trwałe w skład ziem tureckich
- liczne migracje ludności

- islamizacja Albańczyków – ponieważ Islamistom dawano ziemię na własność

- demokracje wojenne – ich zadaniem był podbój lub obrona; były bardzo trwałe; tworzyły wspólnoty terytorialne

- na początku były nazwy etniczne:
plemiona:
~ Antonowie (wschodni Słowianie) (tereny Rusi Kijowskiej)
~ Wenedowie (zachodni Słowianie)
~ Sklawini (południowi Słowianie)

BUŁGARIA

- Car Borys był władcą, który zdecydował się przyjąć chrzest.
- poł. IX w. – koniec procesu slawizacji, dokonał się wtedy też proces chrystianizacji
- poł. IX w. – klęski nieurodzaju (wiadomo z ksiąg bizantyjskich), Borys szukał pomocy i uzyskał ją od Bizancjum
- Borys przyjął chrzest ok. 863/864 r. po namowie Focjusza – patriarchy Konstantynopola (akcja propagandowa)
- cesarz bizantyjski dostarczył zboże (warunkiem było ochrzczenie)
- Borys otrzymał imię chrzestne „Michał”
~ lawirował między papieżem a cesarzem bizantyjskim
~ 870 r. – Synod w Konstantynopolu – patriarcha uległ, Borys uzyskał tytuł władcy.
~ budowa wielkiej bazyliki w Plisce (stolicy)
- Symeon Wielki odnosił sukcesy militarne w 873 r., patriarchat bułgarski- 1000 r. – wyprawy przeciw Bułgarom,
- cesarz Bazyli II „bułgarobójca” (oślepiał)
- poparcie Włodzimierza

- uczniowie Metodego z Wielkich Moraw (greccy duchowni) chrystianizowali ludność

- sekta bogomiłów
~ radykalna
~ państwo, bogactwo, itp. to dzieła szatana
~ podważano istotę władzy świeckiej
~ z sakramentów został tylko chrzest

Ines

czekamy na 6sty i resztę Wink

TheBrightSideOfTheTito

6 Serbia
Represje rozpoczeły się jednak bardzo szybko. Doszło do kolejnych napięć społecznych, które w 1816 doprowadziły do II powstania serbskiego. Represje zostały zatamowane. Obrenowicz zaapelował do sułtana , że chcą spokoju i nie będą prowadzić działań wojennych. W zamian władze trueckie zgodziły się by Obranowicz został nieformalnym władcą serbskim. W 1817 starszyzna ogłosiła go starszyzna serbska, co dla władz tureckich nie było wiążące. W praktyce miał on tylko prawo do ściągania podatków i przekazywania ich sułtanowi. W 1817 pojawił się Karadżordżia na terenie paszałyku belgradzkiego. Został w tajemniczych okolicznościach zamordowany. Był niwygodny zarówno dla Turcji i Obrenowicza. Ogólnie planuje spokój. Miłosz czeka na zmiany w polityce międzynarodowej. Milosz prowadzi politykę prorosyjską ze wzgledu na różne związki kulturowe, choć kościół miał odrębne struktury. Była to słuszna taktyka. Rosja była zainteresowana rozwiązaniem problemu wschodniego- opanowanie 2 cieśnin czarnomorskich. "Rosja ma drzwi, ale nie ma do nich klucza". Rosja popierała też wypieranie Turcji z Europy. Prestiżowym elementem była sprawa ziemi świętej. Imperium Osmańskie jako "chory człowiek" -to tylko kwestia kiedy się rozpadnie, więc należy przejąć po nim tereny nad Morzem Czarnym. 1826 Mikołaj I nowy car Rosji wymusił na Turcji konwencję akermańską. hrum hrum mam katar ale taka pora roku. Konwencja dawała Serbii, że w ciągu 18 miesięcy otrzyma autonomię. Miłosz uzyskał prestiż. Wybuchła kolejna wojna związana z walką o cieśniny w 1828. W 1829 we wrześniu została zakończona klęską Turcji, a Mikołaj narzucił pokój adrianopolski. Pokój w Adrianopolu potwierdzał konwencję akermańską wobec Serbii, nowym elementem była konieczność ścisłych granic Księstwa Serbskiego. Wyznaczono je na tereny pierwszego powstania serbskiego. Więcej oczekiwać nie można było. W1830 sułtan potwierdza warunki pokoju i uznał Miłosza Obranowicza dziedzicznym księciem. Można od tego czasu mówić o panowaniu w Księstwie Serbskim dynastii Obrenowiczów aż do 1903. Wypełnienie warunków pokoju, określenie granic miało miejsce w 1834 i pozostaną do Kongresu Berlińskiego 1870. Można powiedzień w 1834 ostatecznie potwierdzono autonomię serbską w Paszałyku Belgradzkim. Formalnie był to nadal element imperium Osmańskiego , lecz sprowadzało się jedynie do obecności 1 garnizonu na terenie Belgradu. Autonomiczne księstwo płaciło niską daninę. Miłosz próbował przebudować księstwo. Po pierwsze zlikwidował formy władania ziemią. Turcy zaczeli opuszczać Księstwo Serbskie. Serbowie kupowali po zaniżonych stawkach od Turków. Tworzyła się prywatna własność i kapitalistyczne zjawiska w gospodarce. Nastąpił skok w rozwoju. Nastąpiła polaryzacja społeczeństwa na bogate chłopstwo i biedną część bez ziemi. Doprowadziło to do lokalnych buntów. Powodem niezadowolenia była forma rządów- autokracja. Obranowicz dyktował prawa, obsadzał swoimi ludźmi urzędy. Była prawidłowość, że p0owstawała warstwa burżuazji- welikasze. Hrum hrum. Pojęcie to krótko funkcjonuje. Pojawiła się opozycja antyobranowiczowska. Rządali wprowadzenia konstytucji od poł lat 30tych walikasza nazwani zostali konstytucjonalistami. Obranowicz zgodził się jedynie na funkcjonowanie kancelarii narodowej, wprowadzenia Kodeksu Napoleona. Zmiane jego postawy spowodowało powstanie w 1835 . Powstała skupsztyna-reprezentacja poszczególnych grup a nie parlament. Zmusiła Obranowicza do wprowadzenia oświeceniowej konstytucji: Milosz co roku zwołuje skupsztynę, która liczy 100, jest władzą ustwodawczą, władzą wykonawczą jest książę i przybvoczna Rada Państwa, 3podział władzy, gwarancja podstwowych praw: złamanie podziału stanowego, święte prawo własności. Sąsiedzi: Monarchia Habsburska (epoka Meternicha) i Rosji (Mikołaj I). Wśród przywódców konstytucjonalistów znalazł się Ilja Garasanin najważniejszy polityk Serbii XIX wieku. Książę Milosz szukał poparcia nawet wśród polityków liberalnych brytyjskich a konstytucjonaliści wśród polityków rosyjskich. Sułtan zdecydował się wówczas na interrwencje, wojska tureckie postraszyły Serbów. W 1839 sułtan narzucił konstytucję-namiastka prawdziwej konstytucji, przy księciu miała istnieć rada ze starszyzny rodów jako organ doradczy, nie mówiono o skupsztynie, potwierdzono milcząco podstawowe wolności. Księstwo przestałoby być autonomicznym księciem. Milosz postanowił uregulować sytuację, zapewnić przejęcie władzy synowi Michałowi, na co zgodziły się władze tureckie i opozycja. Michał będzie rządził na "raty" 1839-1842, 1842-zamach stanu, gdzie dochodzi do władzy syn Karadżordżi, 1860-powrót Michała do 1868 roku. To zamieszanie było dobre i złe: ocaliło Michała, ale osłabiło księstwo. Wzmocniła się opozycja polityczna. Sułtan postanowił jej nie represjonować by Obranowicze się nie wzomocnili. Konstytucjonaliści właśnie w 1842 dokonują zamach stanu. Michał nie był uważany za autorytet, jego władza była słaba. Konstytucjonaliści będąc przy władzy zmusili go do opuszczenia księstwa. hrum hrum.

Bułgaria
W I poł XIX wieku z odrodzeniem było o wiele gorzej. Ziemie bułgarskie wchodziły w skład prowincji tureckiej Rumenii. Rumenia miała swoją stolicę w Sofii, podzielona była na guwernie wschodnią i zachodnią. Położenie ziem bułgarskich było mniej ciekawe: leżą na przedpolu Konstantynopola, z punktu widzenia taktycznego były bardziej ważne, tu znajdowały się garnizony wojskowe. Jak na większości Bałkanów elitą intelektualną byli Grecy, zwłaszcza duchowieństwo, wśród kupców również. Bułgarzy byli ludnością chłopską. Czynnikiem decydującym o słabości to fakt, że na terenie Bułgarii nie było miast, nie pojawia ły się stosunki kapitalistyczne. Były próby powstań antytureckich, ale miały zasięg lokalny i niewiele dały. Brak rodzimej burżuazji oznaczał również brak inteligencji. By funkcjonować musieli przejąć kulturę grecką: kto nie znał greki nie mógł funkcjonować w handlu itd. Odrodzenie narodowe Bułgarów to w I etapie walka o Kościół narodowy. Przejęcie Kościoła było z punktu widzenia władz tureckich mniej niebezpieczne. Pierwsi przywódcy odrodzenia byli ??? Chilendarski. Postanowił obudzić świadomość jedności narodowej poprzez spisanie historii narodowej. "Historia słowiano-bułgarska...." było swojego rodzaju pangierykiem, autor chciał wykazać wielkość narodu, odwoływał się do długiej tradycji państwa i władzy. Historia ta bardzo obszerna, spisana w j. scs znana była w wąskich kręgach duchownych. Praktyczne oddziaływanie historii było niewielkie. Kontynuatorem działa był ??? ??? również zakonnik, który też zdobył wykształcenie w klasztorze Chilendarskim. Tam też przyjął imię ???. Na krótki czas udało mu się przejąć stanowiska biskupa ???. Do historii przeszedł więc jako ???? ????. Rozpoczą działalność w II poł XVIII i skończył ją w XIXw. Przepisywał "Historię...", próbował ją popularyzować i tworzyć własne dzieło. Godność biskupa uzyskał za pieniądze co było całkowicie normalne w Imperium Osmańskim. Zdawał sobie sprawę, że o wiele szersze oddziaływanie będzi emiał na ludność gdy wyjdzie z klasztoru ku ludziom. Jako biskup miał na myśli powiększenie kręgu oddziaływania. Władze tureckie podejrzewały go o spisek, aresztowały go nawet. Zdołał dużo zdziałać. "Żywot i cierpirnia grzesznika???" stało sie dziełem jego życia. Walka realna o Kościół narodowy zaczyna się od postaci ???. Nie jest to walka z władzami tureckimi lecz walka z duchowieństwem greckim. Na ten antagonizm religijny nakładał się antagonizm materialny. Hrum hrum. Pierwszym realnym wojownikiem o Kościół narodowy był duchowny, zakonnik: ???? ???? Chilendarski. Pochodził z ???, kształcił się w klasztorze Chilendarskim Nie osiadł na Athosie tylko prowadził działalność oświatową. Drugim ważnym działaczem był Chilarion ????. Biskupami Wraty zostawal najczęściej Bułgarzy, co dawało im pole do działania. Pierwszy sukces mma miejsce w 1839, w Konstantynopolu znalazła się wspomniany ?? ?? i złożył tam bułgarską gminę wyznaniową. Była ona zaczątkiem dlaszego procesu. Z tą gminą nawiązali kontakty Polacy-przedstawiciele emigracyjnego zgrupowania Hotel Lambert. W Konstantynopolu działał Michał Czajkowski, który nawiążał z Bułgarami kontakt licząc na to że uda mu się tak pokierować ruchem bułgarskim by stał się bardziej antyrosyjski. Czajkowski to bardzo barwna postać-przeszedł na islam jako Sadyk Pasza, miał interesujące przygody sercowe, związał się z córką Śniadeckiego, która szukała właśnie grobu narzeczonego. Książę Adam Jerzy Czartoryski, przywódca Hotelu Lambert, wiedział, że może znaleźć się w Imperium więcej Polaków. Wykupił wioskę i sprowadził tam polskich osadników - Adampol. Wielu Polaków uciekało z Rosji, lub byli jęcami armii tureckiej, którzy w ten sposób uciekali z armii rosyjskiej. Z tą miejscowością wiąże się wiele romantycznych historii. Z Bułgarami kontakt został nawiązany i to była porządna robota. Nadakrtywność zakonników chilendarskich zbudziła podejrzenia władz Aresztowany został ??? w ???. ??? został wysłany na górę Athos tak samo jak ???. Największym sukcesem będzie założenie drukarni bułgarskiej 1847, która drukowała bułgarską czcionką. Cały szereg duchownych siłą antyturecką propagandę. W 1870 roku powołany został odrębny, bułgarski ??? czyli autokefaliczny bułgarski Kościół, gdzie większość stanowisk będzie obsadzana przez Bułgarów. Dużym problemem zostawał brak szkolnioctwa. Pierwszym etapem był etap filijny (od celi klasztornej). Zakonnicy będę zwoływać okoliczne dzieci i będą ich uczyć. By to wszystko było szybsze, zreformowano stary alfabet, napisano elementarz aut. ???. Zasłynął również jako człowiek, który wcielał nowe metody nauczania tzw. wzajemne nauczanie- uczniowie najwyższych poziomów, uczenie przez głównego nauczyciela, nauczali młodszych. W ten sposób rozwinęło się szybko bułgarskie szkolnictwo. Ważnym działaczem był działający w sferze oświatowej, w XIX w. ??? ??? pochodzący z klasztoru w ???. Jest to człowiek o tyle ciekawy, że był inteligentem ale jego życiorys pozostawia wiele pytań. Napisał wiele książek gdzie tylko nileiczne były w j. nowobułgarskim a większość w greckim. Elementarz był wydany niedawno. ??? ???, bogaty człowiek, który był kupcem, załozyciel szkoły wieloklasowej. Kolejna postać to ??? ???. Ufundował stypendia. Bułgarzy podejmowali studia za granicą, nie mieli własnego uniwersytetu. W założono I szkolę średnią im Cyryla i Metodego. Inicjatorem był wspomniany ???. Ustanowiono święto bułgarskiej oświaty w dzień imienin Cyryla i Metodego 23 maja.

Serbia
Baranina w Bułgarii jest lepsza niż w Polsce. 1842 obalony został Obrenowicz. Do władzy doszli konstytucjonaliści. Skupsztyna powołała na tron najmłodszego syna Jerzego Czarnego -Aleksandra. Był on oficerem rosyjskim, nie przygotowany na przywódcę państwa, tym bardziej że trzeba było prowadzić trudną politykę zagraniczną. Spotkało się to z różną reakcją. Państwa zachodnie pzostały neutralne, Rosja zgłosiła sprzeciw. Rosja w epoce Mikołaja I stała na założeniach kongresu trydenckiego. Sułtan pod naciskiem Rosji zarządził by autonomiczne władze księstwa dokonały ponownego wyboru. Skupsztyna ponownie wybrała Aleksandar Karadżordżi. Oczywiście próbowano szukać innych wyjść. Rosyja próbowała podburzać serbskich polityków przeciw sobie. Po przewrocie Ilja Garasanin młody człowiek, jeden z organizatorów przewrotu, później penij funkcję odpowiednika ministra spraw zagranicznych. Oficjalnie takiego stanowiska być nie mogło, gdyz politykę zagraniczną prowadził konstantynopol. Ilja Garasanin w latach 40tych utrwalił nowy system rządów, był dobrze przygotowany do roli przywódcy, miał pewne doświadczenie w rządzeniu. Sytuacja była o tyle dobra że w latach 30tychHotel Lambert wysyła na Bałkany swoich przedstawicieli dyplomatycznych. CZartoryski starał się wzbudzać nastroje antyrosyjskie, co było na ręk ę Turcji, lecz było trudne gdyż Serbowie i Bułgarzy to wyznawcy prawosłąwia, bliscy kulturowo Rosji. W latach 40tych ze względu na dynamikę Ilja Garasanina Serbia mogła aspirować do roli hegemona słowian, jako najbardziej ustabilizowane państwo. Pierwszym przedstawicielem Księstwa Polskiego w Belgradzie był ???. W 1842 został wybrany nowy przedstawiciel Ludwik "Lenor" ???. Przesyłał regularne raporty do Czartoryskiego w Paryżu. W ??? Czrtoryski przesłał Serbom dokument programowy "???" doradzający: pod ochroną władz tureckich wzmocnić się wewnętrznie, podkreślono że najniebezpieczeństwa jest opieka Rosji, nie powinno się jej równiez prowokować, należy nie ufać Austrii która z pewnością będzie dążyć do poszerzenia swojego terytorium (epoka świętego przymierza, Metternich), mocarstwa zachodnie chociaż w nie zajęły zdecydowanego stanowiska, to z pewnością poprą dążenia Serbii do niepodległości, gdy Turcja będzie chylić isę ku upadkow, Serbowie jako wiodca siła na bałkanach powinni opracować plan zjenoczenia słowian bałkańskich, przynajmniej ich większości. będąc zbyt aktywny naraził się władzą w Wiedniu i Petersburgu. Pod ich naciskiem władze tureckie zmusiły do zastąpienia ??? kimś bardziej łagodnym. Jesienią 18?? agentem został pochodzący z Moraw Franciszek ???. Był związany w pewnym sensie z Polakami, nawiązał kontakty z Ilja Garasaninem, zyskała zaufanie Czartoryskiego, nawiązał szerokie kontakty z działaczami słowiańskimi. Uważał, że warunkiem dalszego rozwoju jest nawiązanie współpracy Serbii z Czarnogórą. Poprzez aktywny zakon franciszkanów będzie można poprawić stosunki z Bośnią i Hercegowina i Chorwacją. ??? był zwolennikiem upadającego już ilyryzmu. Całościowy plan Czartoryskiego stawiał na pierwszym miejscu budowę państwa słowiańskiego. Serbowie mieli swój własny pogląd na stosunki z Austrią. ??? rezydował w Belgradzie do 1??? roku aż zerwał stossunki z Czartoryskim, nadal jednak działał na rzecz Serbów. W ???? wydano pierwszy kodeks prawny "?? ??" opart na kodeksie napoleońskim, zawarte w nim zostały podstawowe prawa ludności, uregulował święte prawo własności, zakładał zbudowanie administracji. Ilja Garasanin musiał pogodzić się z tym że przy jego boku działała rada. Zorganizowano osobny pion władzy-kontrolę. Najbardziej spektakularnym osiągnięciem było wprowadzenie alfabetu do??? Zorganizowano sieć szkolnictwa. Powołano towarzystwo ogólnonaukowe. Ważne jest 1853 powstała w Belgradzie Biblioteka Narodowa i Muzeum Narodowe. Charakterystycznym zjawiskiem było to, że Serbowie nie mają elity intelektualnej. W pierwszym etapie warstwę urzędniczą tworzą ???. Działania Garasanina w ok.1844 nosiło nazwę ???. Wykazał on tym dużą samodzielność. Liczył na to że na Bałkanach w krótce dojdzie do rywalizacji między Rosją a Austrią. W zależności czyja była aktualnie potrzebna pomoc-to państwo właśnie wspierał. Zakladał poszerzenie wpływów na:Czarnogórę, Bośnię, Herzegowinę, południe czyli ziemie macedońskie i bułgarskie. Właściwie przejął tylko:???. Jego plan był pierwszą próbą realizacji ideii Wielkiej Serbii.Będzie ona się jeszcze wielokrotnie pojawiać. Wiosny Ludów Serbia nie przeżywała, ale zaczeła komplikować się sytuacja wewnętrzna. Karadżordżewidż pod koniec lat ?? poczuł się mocny, zaczął lekceważyć konstytucjonalistów i dążyć do rządów autokratycznych. Kryzys gospodarczy był kolejnym preblemem, który dał o sobie znać w latach 30ych. Wiązał sie z nim kryzys spo łeczny, wynikający z rozwarstwieni8a, który pojawił się pod koniec lat 40ych. Aleksander Karadżordżewidż zaczął prowadzić politykę proaustryjacką. Na to nałożył sie fakt rewolucji europejskiej związanej z Wiosną Ludów, gdzie występowano o swobody poolityczne i poprawę warunków życia. Serbowi nie bardzo wierzyli w zapowiedzi Adama Jerzego Czartoryskiego. Zmiana na tronie nic nie zmieniała. Pod koniec lat 50tych ukształtowała sie nowa polityuka dynastyczna. Pojawiła się grupa młodych działaczy o pogladach liberalnych. W każdym państwie liberalizm rozumiany był inaczej. Od ??? mamy do czynienia z szeregiem wystąpień antyrządowych-młodzi liberałowie wystosowali szereg haseł przeciw Karadżordżi. Garasanin w takiej sytuacji powinien wrócić. /w latach 50 tych zmieniła się sytuacja polityczna. Narastało napięcie rosyjsko-tureckie. W ??? wybucha II wojna krymska w czasie której znów można był liczyć na Rosję. Księstwo Serbskie w tej wojnie udziału nie brało. Wojna kończy się pokojem w Paryżu w ??? roku. Problem serbski w Paryżu się nie pojawiał, mówiono o księstwach naddunajskich. Jedyna zmiana wobec Serbii to to, że gwarantem autonomii stały się mocarstwa. W latach 50tych następuje dewaluacja idei jugosłowiańskiej. Trzeba było o niej zapomnieć, gdyż nie było dlka niej warunków. Pod koniec lat 50tych próbowano coś zrobić, lecz nie trwalo to długo. Sytuacja w Księstwie Serbskim coraz bardziej się komplikowała. Wojna krymska nie zmieniła nic w stosunkach wewnętrznych. Opozycja liberalna coraz śmielej domagała się swobód politycznych i domagała się stanowczych ???. Opozycja liberalna chciała powołać spowrotem na tron rodzinę Obranowiczów. W grudniu po południu w Dniu Bożego Narodzenia (znana jako ???) 1858 dochodzi do zwołania skupsztyny liberałów i partii chłopskich. Skład przesądził o wyniku obrad: Aleksander został pozbawiony tronu, władzę powierzono 78letniemu Miłoszowi Obrenowiczowi. Stary Miłosz rządził tylko 2 lata gdyż w 1860 umiera. Tron obejmuje Michał, który we wrześniu powraca z emigracji i będzie szczęśliwie rządził przez 8 lat. Zmieniono aparat administracyjny. Liberalna władza nie wiedziała co robić.Nic nowego nie można było zrobić. Michał Obrenowicz zaczął prowadzić taką samą polityk ę jaką prowadził Aleksander, choć był od niego lepiej wykształcony był swojego rodzaju konserwatystą i uważał, że trzeba kontynuować rządy silnej ręki. Nie dochodzi do zwołania skupsztyny, która miała być zwoływana raz na 3 lata. Jej funkcje przejmuje rada państwa w 1862 przemianowana na Radę Ministrów, składała się z 7 ministrów. Obrenowicz postanowił odzyskać stabilnoiść społeczeństwa poprzez bardziej zdecydowaną politykę wobec Konstantynopola. Dochodzi do szeregu napięć, ktore były na rękę młodym liberałom odsuniętych od władzy i mało aktywnych.1862-1867 to okres ??? między Belgradem a Konstantynopolem. Wzrost napięcia na tej linii sprawiał wrażenie dużej aktywności politycznej Michała. Okazało się to korzystne, bo pod naciskiem Belgradu zlikwidowano wojska tureckie na terenie belgrackim. Michał planował w latach 60tych zjednoczyć słowian południowych, wrócił do idei Wielkiej Serbii. Serbia prowadziła tzw tajną politykę w latach ???-??? celem, której było stworzenie między narodami bałkańskimi ???. Padło po raz pierwszy hasło "Bałkany dla ludów bałkańskich". Wzorowane do doktrynie Monroe. Hasło to miało być nową wersją jugosłowianizmu. Miało doprowadzić do powstania ogromnego organizmu politycznego. Za tym szły konkretne działania. Pierwszym perzejawem jest komitet serbsko-bośniacki. Działał w Belgradzie w latach ???-???. Do niczego on nie doprowadził. Bośniacy nawet do dzisiaj uważają się za naród, lecz jest to trochę przedwczesne. Prowadzone były rozmowy serbsko-greckie. Grecja w tym czasie jest niezależnym państwem, monarchią konstytucyjną. Należało doprowadzić do kompromisu i rozgraniczenia wpływów. Terenem spornym były i sa nadal: ziemie macedońskie, Rumenia zachodnia i tzw Stara Serbia. Problemem pozostawał sprawa Chorwacji, która pozostawała w skałdzie Monarchii Habsburskiej. Tajna polityka wobec chorwatów była bardzo ryzykowna. Rozmowy jednak prowadzono. Chorwaci nie bardzo wierzyli Serbom 1860 roku podpisano porozumienie między Serbią a Chorwacją ????. Prowadzone były rozmowy serbsko-bułgarskie. Bułgarii jako państwa nie ma, byli jedynie przedstawiciele ruchu niepodległościowego, realni działacze. Rozmowy przyniosły największe konkrety. W belgradzie Bułgarzy będą próbować zorganizować legion bułgarski. Na postawę Michała Obrenowicza wplywały wydarzenia, przede wsyzstkim powstanie niepodległego Królestwa Włoskiego. alibardii uważany był za bohatera. Nie mogło jedanka za dużo się udać. Młodzi liberałowie serbscy musiali podjąć decyzje organizacyjne. Stworzyli ruch zwany Zjednoczona Młodzież Serbska czyli ???. działała także na terenie Bośni, Herzegowiny, Czarnogóry. Była ona prześladowana, gdyż posądzano ją o organizację zamachu na Michała w ????. Gdy okazalo sie że michał jest taki sam jak Aleksander a na dodatek nic nie zmieni l w sferze materialnej Serbów. Gdy michał zobaczył, że organziacjka staje się aktrywna rozpoczął represje wobec jej działaczy a organizcja odpoweidziała zamachem. Dla grupy rządzącej by6ło to oczywiste, choć zamachowców nigdy nie wykryto. Na tronie zasiądzie niedługo Milan IV Obrenowicz w ??? roku. Będzie rządził księstwem a później królestwem do 1889 roku. W 1882 za zgodą Austrowęgier Milan IV uznany został królem. Podwyższono jego rangę. Najbardziej znanym działaczem organziacji Młodzieży był ??? ??? . Jako polityk znany był od Wiosny Ludów. Był zwolennikiem idei wielkoserbskiej. Największa aktywność przejawiał za czasów Michała, był politykiem proaustryjackim. Uważał, ze trzeba kształtować odrębny serbski ruch liberalny. Rozpoczął wydawanie w Nowym Sadzie pusama liberalnego "Zastawa" tak jak to auto. Był głównym redaktorem Zastawy. ??? Markowicz był reprezentatem opozycji lewicowej, młodszy od innych ale żyć będzie krótko. Był przywódcą lewicowej grupy liberałów Młodzieży... Studiował w ???, znał tamtejszych radykalnych działaczy, stąd jego włąsny radykalizm. Markowicz uważał, że Serbia powinna być bałkańskim Piemontem-ośrodkiem zjednoczeniowum na Bałkanach. Po zamach na władcę Milan IV zdelegalizował Młodzież..., która przeniosła się na teren Czarnogóry

TheBrightSideOfTheTito

7Bułgaria
Właściwie wszystkie narodu na Bałkanach, które tureckim były pod panowaniem miały w swojej historii tradycję walki. Pierwszym etapem były żywiołowe wystąpienia rabusiów, coś jak nasi Janosikowie. Powstał ruch tzw. ??? rabowały ziemie serbskie latem a na zimę wracały na terem habsburski. W Bułgarii były pierwsze wystąpienia hajduków, latem zapuszczali się na ziemie serbskie, działali przeciw władzom tureckim a na zimę wracali na teren Mołdawii i Wołoszczyzny. Bułgarzy plątali się we wszystkie wojny które prowadziła Rosja 1828-29 1???? ??? ??? ???. Dawały szansę wykazania się lecz nie dawały w rzeczywistości żadnych efektów. Kolejnym sposobem było organizowanie spisków antytureckich, skierowanych przeciw władzy. I spisek miał miejsce w czasie wojny rosyjsko tureckiej w ??? ???. Centrum spisku znajdowały się w Trnowie. Głównym organizatorem był Georgij Namarow, był komendantem twierdzy nad Dunajem ???. Spisek został odkryty i uczestnicy zostali skazani. Namartow został zesłany do Azji Mniejszej. Wystąpienia mieszkańców wsi, a Bułgaria to w większości ludność chłopska miały charakter wyjątkowo żywiołowy na terenach w latach 30 XIX. Właściwie niewiele miały wspólnego z polityką. Starano się nawiązać współpracę z Serbami, nic to nie dało. W latach 40tych powstał nowy rodzaj oddziałów zbrojnych tzw. ???. Stąd ten okres nazywamy okres ruchu ????. Powstały w 1841 na terenie Wołoszczyzny. W skład oddziałów tych wchodzili ludzie bardzo różni Bułgarzy, Serbowie, Grecy. Oddziały te na okres letni przekraczały Dunaj i podejmować antyturecką działalność na terenach bułgarskich. Ruch ten był jednak słaby, żle uzbrojony nie przyniósł żadnych skutków. W latach 40tych XIX wieku pojawia się bułgarski bohater narodowy walki o niepodległość Georgij Sawa Rakowski ur. 1821, w Soczi, jego wujem był Mamartow. Dobrze wykształcony, mógł zrobić karierę lecz zajął się organizacją czynnej walki. Znalazł się na terenie???? Bo tylko tam mógł cokolwiek zdołać. Dopiero jednak etapem, który mógł wykazać że Serbowie coś znaczą była wojna krymska. Pierwszym etapem wojny 1863-1864 wojna toczy się w Bułgari, więc Bułgarzy biorą w niej udział. Iwan Paskiewicz był osobą która zapisała się jako osoba ruchu narodowo-wyzwoleńczego. Powstała w tym czasie pierwsza militarno-polityczny charakter Centralny Bułgarski Patronat. Tworzyli ją ze wzg. zawodowych kupcy bułgarscy, którzy część dochodów postanowili przeznaczyć na zbrojenia, spotykali się po obu stronach Dunaju, planowano powstanie którym miał pokierować Tawarakowski. Kilkakrotnie aresztowany zawsze uciekał i zgłaszał się do działań w wojnie krymskiej. W skutek zdrady ktoś doniósł władzom tureckim znów go aresztowano i znów wrócił i szukał możliwośc podjęcia walki. Po kolejnym aresztowaniu uciekał nad Dunaj. Znalazło się wśród działaczy niepodległościowych kilku Polaków którzy po upadku powstania węgierskiego 1849 musieli uciekać. Wspierał tą działalnośc w latach 50tych J A Czartoryski i Zamoyski. Pokój paryski zniechęcił działaczy do dalszych działań zbrojnych. Byli to tzw ????-bogaci kupcy którzy chcieli włączyć się do walki ale brak efektów zmusił ich do szukania kompromisu w ????. Jeden z artykułów pokoju paryskiego zmuszał władze do rozpoczęcia reform. Częśc to zadawolało. Radykalni działacze nie mieli złudzeń. Szukali sojuszników w swojej walce. W latach 60tych był nim ks Michał Obrenowicz z Serbii. Próbował być animatorem ruchu słowaińskiego. W ???/ Sawarakowski, jedem z działaczy na emigracji zaczął tworzyć legie bułgarską w Belgradzie, w skład której wchodziło 500 osób. Rakowski znalazł tam współpracowników: ???? i???. Stworzyli razem Plan Wyzwolenia Bułgarii. Zakładał powstanie tajnych komitetów w Bułgarii i rząd na emigracji, który w momencie powstania miał podjąć działania, na czele miał stać Rakowski. Rakowski w planie przewidywał, ze powstanie legii pobudzi Bułgarów do narodowego powstania przeciw Turkom. Pierwszym momentem napięcia 1862 między Serbią a Turcją do wojny jednak nie doszło, sułtan zobowiązał się do reform. Obrenowicz opuścił Belgarad wraz z legią do księstw naddunajskich. Księstwa Naddunajskie miały swoją autonomię –pojawia się Państwo Rumuńskie. Był to dogodny teren do działań Bułgarów. W 1863 na ziemie bułgarskie wysłane są pierwsze oddziały, które zostały rozbite a Rakowski zaczyna tracić poparcie. 1863 Działacze dzielą się na 2 orientacje: starzy i młodzi. Młodzi: Rakowski, młoda inteligencja liberałowie i radykałowie, uważali że należy kontynuować walkę zbrojną. Starzy: ???, przybierają charakter ruch konserwatywnego. Pojawiła się gr centrowa która szukała 3drogi, na czele której stał ???. Chcieli oni pogodzić dwa skrajne ruchy. Było to trudne, gdyż nie było ku temu argumentów. Grupa młodych uważała, ze powinna powstać księstwo Serbsko-Bułgarskie, na skutek kompromisu między państwami. Obie kultury i narody będą miały równe prawa, dynastią panującą mieli być Obranowicze. Działania są takie same, zmieniają się przywódcy. Dróżyna Dobroczynna powstała z młodych w ???? reprezentowała orientacje prorosyjską . W ??? ogłosiła swój program. W ???? znów narosło napięcie między Serbią a Turcją. DD głosili powstanie cesarstwa jugosłowiańskiego, nawiązanie do średniowiecznej tradycji bułgarskiej. Ilia Garaszanin posiadając nadal wpływy akceptował ten plan. W 1866-67 zaktywiozowała się emigracja Belgardzie, zaczęto tworzyć II legion bułgarski. Do stworzenio doszło do 1867. Stan napięcia między Turcją a Serbią zniknął. Ugrupowania konserwatywne wracają do polityki ugody. Rakowski pogodzł
Ił się z planem długofalowej polityki z Serbami, pogodził się z starymi a także rozpoczął rozmowy z władzami rumuńskiemi. Najlepszym sojusznikiem jakim Rakowski mógł mieć był gospodar Kurza, jednocześnie pojawiło się napięcie Bukareszt-Konstantynopol, wywierał naciski na Turków. Na tle tego powołano w Bukareszcie Bułgarski Centralny Tajny Komitet, który miał koordynować poczynania emigracji bułgarskiej. Miał przygotować powstanie zbrojne na terenie Bułgarii. W 1867 roku także wobec Bukaresztu sułtan zmienia politykę. Powoduje to dalsze komplikacje. W 1867 to również rok wielkiej straty bo pod, czas przygotowań BCTK powstania umiera Rakowski. Pomownie zaczyna się współpraca mi edzy starymi a młodymi. Dochodzą do głosu młodzi działacze, którzy chcą wypracować nowy sposób działania. Jeden z nich Karawełow. Nowa taktyka opierała się na zmianie orientacji. Młodzi działacze uważali, ze lud bułgarski nie może liczyć ani na Belgrad a Bukareszt, stąd też trzeba podjąć długofalowe działania: organizacja emigracji a przede wszystkim działania na ziemi bułgarskie. Nie można liczyć że powstanie odniesie powodzenie bez działania ludności, przyszłe powstanie powinno być narodowe więc ludzi należy uświadamiać, że walka ma cel. ??? Bardziej orientował się na Bukareszt. Serbowie mają już jakiś status, więc nie będzie musiał występować przeciw władzom tureckim. Bukareszt miał wiele do strqcenia. Karawelow Lewski na ziemiach bułgarskich. Jednymz centrum było Lodec. Lewski zakładał drużyny patriotyczne, które w momencie powstania objęłyby przewodnictwo. Bułgarski Centralny Komitet Rewolucyjny miał konsolidować działania mna emigracji i Bułgarii. W 1870 aktywizował swoje działanie. Kakawow uważał że Lewski za dużo oczekuje. Lewski uważał, ze to drużyny dobroczynne odegrają największą rolę a nie emigracja. Po agitacji Lewskiego w czerwcu 1870 doszło w miejscowości ??? do powołania centralnego ośrodka 1871 jako ???? Rząd Bułgarski. Emigracja musiała pójść na kompromis. 1872 w Bukareszcie powołany zostaje Centralny Komitet Rewolucyjny na czele którego stanął Karawełow. Lewski był przedstawicielem CKR na ziemie bułgarskie. SKR miał na celu podjąć walke zbrojną o niepodległość. Właściwie akcentowano konieczność porozumienia między organizacjami i że należy powstać federacja wszystkich narodów bałkańskich a nie tylko słowiańskich. To państwo powinno gwarantować podstawowe prawa i wolności, równośc między obywatelami. Przede wszystkim ludność bułgarska nie była do tego przekonana, starzy byli raczej za działalnością legalną. Lewskiego zaczęto oskarżać o zapędy dyktatorskie. W 1873 Lewski została aresztowany na skutek donosu do władz tureckich. Zahamowany został ruch spiskowy w latach 1874-1875. Pojawia się jednak nowy działacz Kristof Botew???. Podjął współpracę z Karawełowem. Pracował w redakcjach. Później zaczął działać praktycznie. W 1874 doszło do kolejnego konfliktu na tle personalnym. Botew oskarżył Karawełowa o zapędy dyktatorskie przeciwstawiając mu inną formę walki, nie chciał też wielonarodowego państwa na Bałkanach, uważał że powinni liczyć sami na siebie, popierał wpsarcie przez mocarstwa zachodnie, przyszłe państwo powinno być oparte na utopijnych zasadach sprawiedliwości społecznej. Botew nawiązał kontakt z radykalnymi działaczami rosyjskimi, znajdującymi się pod wpływem Marksa. Znał też polskich działaczy emigracyjnych i działaczy powstańczych, uważał że z ich doświadczeń należy czerpać szczególnie z powstana styczniowego. W 1875 powołał nowy CKR w Belgardzie. Ustalono, że wybuch powstania musi być zgrany z wybuchem antytureckiego powstania w Serbii i Czarnogórze. CKR zdominowany był przez Botewa. Nową postacią, która pojawia się w jego otoczeniu jest Stambołow, później znany z niepodległej Bułgarii. Będą się orientować na powszechny ruch antyturecki na Bałkanach. W lipcu i sierpniu wybuchają 2 duże powstania na terenie Bośni i Hercegowiny. Miały one charakter żywiołowy, ale miały oddźwięk na Bałkanach i Europie. Serbowie przygotowywali się do wojny. Bułgarzy liczyli na poparcie Rosjan. Na terenie Bułgarii wyznaczono ośrodki zgrupowań zbrojnych :Trnowo, Lowec, Stara Zagora i ???. Na terenie ??? powstanie bułgarska legia licząca 2 tys osób i szybko wkroczy na ziemie bułgarskie. Przystąpiono do jej organizacji w kwietniu 1875 a już w wrześniu władze tureckie wywarły nacisk na władze rumuńskie i do żadnych wystąpień nie doszło. Jedynie w rejonie Starej Zagory do starć, lecz poniosło klęskę ze względu na brak zorganizowania. Sambołow i Botew nie ustępowali. W listopadzie uzupełnili skladi ponownie próbowali przygotować powstanie. Na czele komitetu w Bukareszcie stanął Samborow. Opracowano konkretny plan działania: podział na 4 okręgi, w każdym po 3 przywódców, w momencie aresztowania całe przedsięwzięcie upadało. W 1876 członkowie CKR podjęli konkretne przygotowania. Na zimie bułgarskie wysłano przedstawicieli, którzy mieli zorganizować powstanie w okręgach. Nastroje były dobre, ale argumentów które skłaniałyby do powstania nie było. Samborow uważał, że trzeba poczekać: nie ma broni choć są ludzie. Najlepsza sytuacja była w rejonie miasta ??? gdzie dowodził ??? lecz groziło mu aresztowanie i gdy władze zaczeły mu deptać po piętach zainicjował wcześniejsze powstanie. Miało wybuchnąć w maju 1876 a wybuchło w kwietniu. W każdym z 4 ośrodków powstanie wybuchło odrębnie, walka przebiegała bez planu, powstańcy nie mieli czym walczyć. Powstanie po 4 tyg. Zaczyna upadać. Pomoc na którą liczyli powstańcy nie przychodziła ani od Księstw Naddunajskich i Rosji. Botow zorganizował oddział ??? ale w trakcie marszu oddzial został rozbity a Botow został zamordowany. Powstanie „kwietniowee” upadło, w maju gdy miało się zacząć już nie istaniało. Było jednak pierwszym samodzielnym powstaniem i miało program, w miare zorganizowany powstaniem. Okazało się że społeczeństwo bułgarskie nie widzi celu powstania, organizacje spiskowe są zbyt elitarne i nie mogą przemienić powstania w masowe. Klęska zdeprymowała wielu działaczy ale mobilizowało inne narody bałkańskie. Mobilizowało Rumunów i Serbów. W 1876 wybucha oczekiwana wojna serbsko-turecka w której bierze udział wielu ochotników. 1876/1877 wielu działaczy nie chełpiło się do walki. Wojska serbskie nie odnosiły zbyt dużych sukcesów. Listopadzie w Bukareszcie zebrał się sobór narodowy, podobnie jak u Serbów sobór narodowy działał pod auspicjami bułgarskiej cerkwi, która miała status autokefalicznyn. Sobór zdominowali działacze starsi. Przejeli orientacje rosyjską, stąd zwani byli ???. Czynnikiem sprzyjającym mmogłaby być też akcja dyplomatyczna???. Ruch ten w swoim ostatnim okresie przypominał ruch narodowowyzwoleńczy w Polsce 1836 gdy próbowano wznowić powstanie listopadowe. Z czasem o ile Rakowski zyskał miano Gabilardiego to jego współpracownicy otrzymali miano apostołów/ Po 1876 nie podejmowano większych działa ń czekając na to co będzie dalej. Powstanie w Bośni i Hercegowinie mobilizowało mocarstwa do działania. Wojna między Serbią a Turcją nie rokowała nic dobrego-serbskie wojska przegrywały. Sytuacje mogła uratować jedynie wojna rosyjsko-turecka. Najbardziej zainteresowane w poparciu ruchów narodowych była Rosja. W 14 kwietnia 1877 roku Rosja uznała że zmasowane działania cztrech mocarstw nic nie dadzą. Podpisana została konwencja wosjkowa między Rosją a Rumunią na mocy której Bukareszt zgodzi się na przemarsz wojsk rosyjskich by dotarły nad Dunaj. W kwietniu car Mikołaj ogłosił manifest o rozpoczęciu wojny, który podjął temat braci słowian którzy potrzebują pomocy. W Rosji dominowała polityka panslawizmu, nie był oficjalna doktryną ale działały komitety słowiańskie. Z jednaej strony propagowały idee walki z Turcją która gnębi prawosławne słowiańskie narody a drugiej strony zbierały pieniądze. Nigdyby nie odegrały większej roli politycznej gdyby nie oficjalne wypowiedzenie wojny. Mocarstwa zwłaszcza Anglia nie godziły się na zaangażowanie Rosji na Bałkanach, obawiała się przejęcia cieśnin. Zaniepokojone były również Austro-Węgry. Cesarz Niemiec wcześniej uważany za zwierzchnika państw niemieckich stracił już prestiż, więc zwrost znaczenia Rosji na Bałkanach nie był im na rękę. Angliką nie było obojętne kto kontroluje Bosfor i Garganele (kanału sueskiego jeszcze nie ma). Władza sułtana była słaba, obawiano się więc przejęcia kontroli przez Rosję nad cieśninami. 22 czerwca 1878 wojska rosyjskie przekraczają Dunaj i rozpoczynaja marsz na południe….

TheBrightSideOfTheTito

już wkrótce od. 8 i 9 znaki zapytania uzupełnimy razem, czytając podręcznik postaram się wyłapać te dane. przepraszam że tak jest ale jak wiecie coraz gorzej słyszę.

Ines

wykład z 11.01.08, pogubiłam się i nie wiem który to wykład. Według moich obliczeń już 12sty...?

CZARNOGÓRA

Czarnogóra w 1878 roku w Berlinie, tak jak i reszta państw bałkańskich (m.in. Serbia, Rumunia), uzyskała niepodległość formalną w znaczeniu międzynarodowym. Powiększyła swoje terytorium o drugie tyle o całe 100% (chociaż były to tylko lasy i góry). Co ważne, uzyskała też dostęp do morza, był to 70 km odcinek z jedynym i chyba dlatego bardzo ważnym portem – Bar. Książę Mikołaj zaczął po kongresie berlińskim wprowadzać nowe reformy, przede wszystkim reformy, które miały usprawnić działalność państwa, ale także wzmocnić jego władzę. Zlikwidowano staro plemienne instytucje, wprowadzono Radę Państwa, 8-osobową, która miała częściowe kompetencje ustawodawcze. Władzą wykonawczą był książę i 5. ministrów, którzy tworzyli pewien rodzaj rządu. Kraj został podzielony na 10. okręgów, stworzono system sądowniczy. Wszystko to było możliwe dzięki prorosyjskiej polityce. Dzięki temu następował rozwój gospodarczy oraz mogła następować dojrzałość polityczna, jej przejawem będzie formowanie się opozycji przeciwko autokratycznym rządom Mikołaja. Początkowo tą opozycją przeciw księciu Mikołajowi byli dawni przywódcy plemienni, z czasem jednak włączyła się do tego młodzież, chłopstwo, mieszczaństwo. Ale nie było ich dużo, bo Czarnogóra jako państwo była mała. Najbardziej aktywna w latach 80. była młodzież czarnogórska, wzmocniona, aktywizowana poprzez działaczy Omladiny, którzy znaleźli schronienie na terenie Czarnogóry zaczęła głosić bardzo radykalne hasła, między innymi – zjednoczenia Czarnogóry z Serbią. Na to oczywiście nie chciał zgodzić się Mikołaj, mając swoje ambicje. Czarnogóra była państwem biednym, przeludnionym, w związku z tym, w latach 80. następuje emigracja zarobkowa. Najprościej byłoby wyemigrować do sąsiedniej Serbii. Obserwuje się także emigrację do Stanów Zjednoczonych. Ożywienie gospodarcze nastąpi dopiero pod koniec XIX w., na początku XX w. i to tylko dzięki napływowi obcemu kapitału. Z jednej strony był to kapitał sąsiednich Włoch, kapitał angielski, częściowo także kapitał austriacki. Mikołaj był ambitny. Chciał konkurować najpierw z serbską dynastią Obrenowiczów do 1903 r. , później (chociaż nie tak ostro) z serbską dynastią Karadjordjewiczów. M.in. poprzez udane małżeństwa swoich czterech córek Mikołaj zdobył sobie uznanie jako teść a zarazem polityk. Dwie córki wyszły za mąż za wielkich książąt rosyjskich, dzięki temu były dobre kontakty z Rosją. Helena wyszła za mąż na króla włoskiego, a ostatnia córka za Piotra Karadjordjevicza, króla serbskiego, który sprawować będzie władzę od 1903 roku w Serbii. Syn ożenił się z jedną z niemieckich księżniczek. Początek XX w. był bardzo burzliwy. Wybuchły strajki, poczynając od 1903 roku, wzmocniła się opozycja. W 1905 roku książę Mikołaj zwołał Skupsztynę i poszedł na ustępstwa. Nadał konstytucję, był to ewenement – po raz pierwszy Czarnogóra uzyskała konstytucję. Była wzorowana na starej konstytucji Obrenowiczów z 1869 r. z Serbii. W ten sposób Czarnogóra od 1905 roku stała się monarchią konstytucyjną. Książę miał jednak tak szerokie kompetencje, że praktycznie rzecz biorąc mógł się nadal czuć bezpieczny, ponieważ w każdej chwili mógł rozwiązać Skupsztynę. Skupsztyna miała pewne ważne argumenty, np. prawo uchwalania budżetu. Praktycznie Skupsztyna nie była organem ustawodawczym, a jedynie organem doradczym. Przejawem dojrzewania politycznego Czarnogóry było powstawanie partii politycznych. Były to partie jednak nieliczne. W 1910 roku było równe 50-lecie sprawowania rządów Mikołaja. Ale nie tylko Mikołaj sam sobie zafundował prezent zmieniając tytulaturę, od 1910 roku Mikołaj przyjął tytuł króla. Społeczność międzynarodowa to zaakceptowała, bo nikomu na tym nie zależało. Przejawem wzrostu sił opozycji były nie tylko ugrupowania polityczne, ale także spiski (np. rok przed 50-leciem, czyli w 1909 roku, został zorganizowany zamach na życie Mikołaja, był to rok bardzo dojrzały politycznie. Spiskowcy planowali zmusić Mikołaja do abdykacji i przekazania władzy synowi, który miał na imię Daniło i był żonaty z niemiecką księżniczką meklemburską. Spisek wykryto, więc się nie udał. Uczestnicy zostali aresztowani i surowo osądzeni.) Przejawem tego postępu był także wzrost obrotów handlowych, dobrze rozwijał się handel wzajemny z Austro-Węgrami. Czarnogóra miała jednak niewiele do zaoferowania, były to produkty przemysłu drzewnego. Stosunki z Serbią układały się nie najlepiej i to zarówno przez 1903 r. Mikołaj starał się być aktywny na arenie międzynarodowej, ale nie za bardzo mógł to wykazać. Jedynym udanym zabiegiem międzynarodowym było popieranie ruchu niepodległościowego Albańczyków. Mikołaj liczył być może na to, że uda się połączyć terytoria zamieszkałe przez ludność albańską i czarnogórską, aby uzyskać nowe nabytki terytorialne. Najlepiej kształtowały się stosunki z Rosją. Mikołaj był ostatnim koronowanym władcą Czarnogóry, bo po I wojnie już nie wrócił do swojego królestwa.

SŁOWIANIE W MONARCHII HABSBURSKIEJ - CHORWACJA

Chorwaci byli najbardziej aktywnym narodem w czasie Wiosny Ludów, ban z okresu Wiosny Ludów – Josip Jelačić sprzymierzeniec Wiednia, a przeciwnik Węgier. Nowy cesarz, Franciszek Józef [Taki ładny i najdłużej panujący Very Happy

] w 1849 r. nadał konstytucję, formalnie dwa lata później zastała zawieszona. ( konstytucja oktrojowana – nadana) 20 października 1860 roku został wydany dyplom październikowy przez Franciszka Józefa, dla całego cesarstwa habsburskiego, przyznawał poszczególnym prowincjom możliwość zwoływania sejmów stanowych (m.in. nasza Galicja miała na tej zasadzie swój sejm stanowy, Chorwaci też) każda prowincja cesarstwa miała prawo mieć swój sejm na zasadzie stanowej i wysyłać delegatów do centralnego „parlamentu”, we Wiedniu – do Rady Państwa. Ciała (?) krajowe miały pewne uprawnienia o zasięgu lokalnym Wyjątkiem będzie sejm węgierski, zwłaszcza od 1867 r., kiedy to doszło do zrównania w prawach politycznych Austriaków i Węgrów i od 1867 roku Monarchia się nazywa Austro-Węgierska. Słowiańszczyzna Południowa zareagowała pozytywnie na dyplom październikowy, chociaż nie rozwiązało to wszystkich problemów. Przede wszystkim Chorwaci przez cały czas aż do końca istnienia cesarstwa habsburskiego będą się bali dominacji węgierskiej, ponieważ narody słowiańskie w monarchii węgierskiej znajdowały się w drugiej, węgierskiej części monarchii. W związku z tym bano się przez cały czas madziaryzacji. W 1860 r. politycy słowiańscy, głównie chorwaccy, zaczęli liczyć na ustępstwa, liczono, że z czasem monarchia habsburska przekształci się w federację. Trudno było znaleźć wspólny język. Nawet wśród narodów słowiańskich w monarchii habsburskiej, każdy miał swoje aspiracje. Inne aspiracje mieli Chorwaci, inne Słoweńcy, Serbowie też mieli swoje, dodamy jeszcze Czechów. [ Very Happy

] Czesi, w odróżnieniu od Słowian Południowych, wchodzili w skład austriackiej części monarchii. W związku z tym, o ile Słowianom Południowym zagrażała madziaryzacja, Czechom zagrażała germanizacja. Politycy południowosłowiańscy liczyli, że w ramach reform, jakie planowano przeprowadzić w monarchii habsburskiej, zwłaszcza po klęsce, jaką poniosła Austria w wojnie z Turkami w 1866, że nastąpi decentralizacja władzy. M.in. planowano podzielić państwo na 5. krajów federacyjnych, jednym z nich miała być Chorwacja. Jednak atuty, jakimi Chorwaci dysponowali, nie były tej samej rangi co Węgrów. W momencie kryzysu władzy w 1866 roku, politycy wiedeńscy zdecydowali się jednak na ściślejszą współpracę z Węgrami, a nie z Chorwatami. Zdecydowała tutaj polityka. Głównie w skład działaczy słowiańskich wchodzili Chorwaci. Nie dopuszczano ich długo po Wiośnie Ludów do polityki, ale warto było próbować odbudowywać świadomość narodową, walczyć o język. Można to było robić poprzez zakładanie bibliotek, czytelni, klubów politycznych. Na pewien czas Chorwaci musieli jednak pozostawić hasła polityczne, głównie postulat autonomii, ponieważ nie było to możliwe. Dopiero rok 1867 zapoczątkowuje epokę reform dla Chorwatów. Jako pierwsza Słowenia otrzymała prawo do używania własnego języka w administracji i oświacie. Mogła także uchwalić własny budżet. Politycy słoweńscy często powtarzali, że w pierwszej kolejności są poddanymi cesarza, a dopiero potem są Słoweńcami. Druga sprawa to związek ze sprawą włoską. Lata 60. to okres kształtowania się zjednoczonego państwa włoskiego, pierwszy etap w 1861 r. i 1866 r. po przegranej wojnie z Prusami, Austria musiała zrezygnować ze swoich posiadłości we Włoszech, w Słowenii była mniejszość włoska. Politycy wiedeńscy bali się, że zjednoczone królestwo włoskie może spowodować poprzez różne manewry polityczne i obiecanki dla Słoweńców, że Słoweńcy będą chcieli znaleźć się po stronie zjednoczonego państwa włoskiego, więc Austro-Węgry musieli przeciągnąć ich na swoją stronę. Jeżeli chodzi o działalność polityczną Chorwatów, to dyplom październikowy pozwolił rozwinąć pewne formy działalności. Znany polityk chorwacki, biskup – Josip Strossmayer. Przez długi czas będzie liderem chorwackiego życia politycznego. Dał początek działalności partii politycznych, początkowo było to ugrupowanie polityczne, które dopiero z czasem przybierze formę partii politycznej. Była to partia narodowa. Później nazwana narodowo-liberalną. Strossmayer stanął na jej czele. Ukształtowała się jako partia polityczna w roku 1869. Byłą najsilniejsza. Jej naczelne hasło brzmiało: „Trójjedyne królestwo”. Monarchia habsburska według Chorwacji powinna składać się z części austriackiej, węgierskiej i chorwackiej. Partia narodowa Strossmayera była najbardziej liczna, posiadała dużo inteligencji w swoich szeregach, była skłonna pójść na kompromis z Węgrami (?). Jej przeciwniczką była partia unionistyczna, która uważała, że z Węgrami trzeba zawrzeć porozumienie, bo tylko w te sposób można Chorwatom zapewnić byt narodowy. Partia ta była mniej liczna i mniej wpływowa od partii Strossmayera. Była wreszcie trzecia partia – tzw. partia Prawa. Powstała najpóźniej, W swoim programie eksponowała tylko dwa akcenty: reformy demokratyczne i walki o wielką Chorwację pod berłem Habsburgów. Była najmniej liczna, ale za to miała największe wpływy w publicystyce, miała dużo dziennikarzy. Z czasem stanie się partią o bardzo nacjonalistycznym charakterze, podkreślając odrębność i wielkość Chorwacji, nawet przesadzając. Próbowano uzgodnić jakieś kompromisy z Węgrami, ale to spowodowało jedynie rozłam. Nie mniej jednak rozmowy z Węgrami się odbyły, efektem tych rozmów była ugoda chorwacko-węgierska, zawarta 10.lipca 1867. Chorwaci otrzymali pewne uprawnienia autonomiczne na mocy tej ugody, przede wszystkim w sprawach sądownictwa, oświaty, administracji i religii. Austro-Węgierski cesarz we Wiedniu był cesarzem, w Budapeszcie tylko królem, ale Chorwaci w ramach tej umowy, wywalczyli sobie, że mieli prawo wybierać swojego bana, i tego bana mianował ostatecznie król węgierski, ale był to cesarz austriacki. Nawet ten ostatni cesarz austriacki Karol, to będzie dla Austriaków cesarzem Karolem I, a dla Węgrów będzie IV. Banem Chorwacji mianowanym był Chorwat. Chorwaci mogli używać swojej administracji na terenie Chorwacji, swoich barw narodowych, mogli także używać herbu chorwackiego. Ale wszystko musiał zatwierdzić król węgierski, czyli cesarz austriacki. Minusem tej ugody chorwacko-węgierskiej było to, że Chorwacja nadal została w granicach korony św. Szczepana, czyli w granicach węgierskich. Był wspólny władca, wspólny skarb, wojsko, ale Chorwaci mogli mieć kilka oddziałów swoich. W sejmie chorwackim, na mocy tej ugody, miało prawo zasiadać 31. przedstawicieli chorwackich. Regułą było też, że jeden z ministrów zawsze był Chorwatem. Był to minister bez teki, czyli taki nie wiadomo do czego, ale był. [ Very Happy

] Nie wszyscy Chorwaci akceptowali tą ugodę, większość działaczy narodowych, ze Strossmayerem na czele uważała, że jest to zwycięstwo Węgrów. Z drugiej strony jednak jedynie Chorwacja miała tak szeroką autonomię. Chorwaci podkreślali, że są najliczniejszym narodem w ramach monarchii habsburskiej, w ogóle Słowianie byli bardziej tam liczni niż Węgrzy czy Austriacy. Drugim regionem, w którym kwitnie życie rozwojowe, była Słowenia, która też próbowała zakładać na swoim terytorium różnorodne partie polityczne. Chorwaci próbowali wnikać na sytuację Hercegowiny, która po 1878 weszła w skład monarchii habsburskiej. Liczono na to, że ludność Bośni i Hercegowiny była wymieszana, właściwie trudno było wskazać kto ma tam większość, była tam znaczna ilość ludności, obok serbskiej, chorwackiej. Stąd też Chorwaci liczyli, że znajdą tam poparcie. Ale to tego nie doszło. Nasilenie się zjednoczeniowych tendencji u Słowian austriackich, miało miejsce na początku wieku XX. Sytuacja międzynarodowa zapowiadała wojnę, stąd też Chorwaci starali się we Wiedniu „wytargować” pewne ustępstwa, jednak ich sytuacja nie zmieniła się. Zawarta ugoda nie zmieniła się i przetrwała aż do końca istnienia cesarstwa, do jesieni 1918 r.

WOJNA BAŁKAŃSKA

Sytuacja na Bałkanach, na początku XX w. zaczęła być coraz bardziej uzależniona od sytuacji międzynarodowej. Nie tylko narody, które nie miały własnej państwowości próbowały walczyć o swoją niezależność, ale były także walki pomiędzy niepodległymi już państwami. Mapa polityczna półwyspu bałkańskiego była bardzo skomplikowana. Na początku XX w. można wyróżnić 4 koncepcje. 1. federacje narodów bałkańskich. Motywem przewodnim tej koncepcji była sprawa wyzwolenia narodów słowiańskich spod zależności tureckiej. 2. (dość duże poparcie) powołania na Bałkanach federacji, federacji państw narodowych w jedno państwo. 1. i 2. były to odmiany koncepcji jugoslawianizmu, jego dwie różne wersje. 3. na pocz. XX w. była koncepcja połączenia, wyzwolenia narodów słowiańskich na Bałkanach, które nie mają niepodległego państwa w połączeniu z rewolucją społeczną. To hasło głosiły państwa o charakterze socjaldemokratycznym, lewicowym. Ta koncepcja sprowadzała się do wywołania rewolucji społecznej. 4. przekształcenie narodu (?) tureckiego w federację. Miały powstać jednostki zamieszkałe przez ludność słowiańską. Też mało realna koncepcja. Zmieniali się promotorzy tych koncepcji. Raz była to Serbia, innym razem będzie to Bułgaria. Serbia miała aspiracje do stania się liderem narodów bałkańskich, mogli być to także Grecy. Argumentem był fakt, że Grecja miała najdłużej istniejącą państwowość, najbardziej doświadczonych polityków i stąd Grecy pretendowali do roli tego ośrodka zjednoczeniowego. Na początku XX w. bardzo popularna stała się idea ruchu wszechbałkańskiego. Różniła się od poprzednich koncepcji tym, że właściwie nie rozgraniczała narodów bałkańskich na Słowian i nie-Słowian. Czynnikiem jednoczącym było terytorium. Bodźcem do ożywienia tego ruchu była rewolucja młodoturecka. Z tą rewolucją poszczególne narody wiązały duże zmiany. Ruch wszechbałkański mógł zjednoczyć Greków, Rumunów i Słowian. Państwa bałkańskie chciały wykorzystać słabość Turcji. W 1908 r. promotorem ruchu wszechbałkańskiego była Rosja. Rosja widziała dogodną okazję do zdobycia i umocnienia swoich wpływów na Bałkanach. Rosja, mówiąc tak językiem kobiecym, chciała ugotować, upiec dwie pieczenie na jednym ogniu [ Very Happy

], chciała doprowadzić do wzrostu roli ruchu wszechbałkańskiego, ale także wyszukać kompromisowe rozwiązanie, chciała „kupić” Turków ideą nienaruszalności terytoriów, zyskać ich przychylność. Pogodzić te idee było trudno, nawet wśród państw bałkańskich. Trudno było jednoznacznie określić przeciwko komu ma być skierowany ruch wszechbałkański. Albo antyaustriacki, albo antyturecki. Serbia i Czarnogóra były zdecydowanie za tym, aby ten sojusz był antyaustriacki, o tyle Grecy będą zainteresowani antytureckim nastawieniem. Bardzo skomplikowana była sytuacja Rumunów, która miała problem z Austrią, a właściwie z Węgrami (sporny Siedmiogród), a nie z jakimś ruchem antytureckim. W związku z tym, próba budowania sojuszu o jakimś jednoznacznym kierunku była trudna. W latach 1908-1911 następuje szereg zabiegów o charakterze zjednoczeniowym i budowaniu sojuszu ruchu wszechbałkańskiego. W odpowiednich momentach przybierał on charakter albo ogólnosłowiańskiego, albo ogólnobałkańskiego. Początek budowania sojuszy: Rosja, Anglia. Rosja miała trudniej. Apogeum tych zabiegów był rok 1910, wtedy to intensywnie politycy bałkańscy podróżowali. Najszybciej doszło do zbliżenia Serbii, Czarnogóry i Bułgarii. Konwencja wojskowa pomiędzy Serbią i Czarnogórą, która została zawarta w październiku 1908 roku, była pierwszym aktem do budowy tego sojuszu na Bałkanach. Motywem do powstania tej konwencji była aneksja Bośni i Hercegowiny przez Austrię. Tego sojuszu nie popierali politycy angielscy, obawiając się, że może przedwcześnie doprowadzić to nawet do wojny. Politycy angielscy próbowali szukać kompromisu miedzy Belgradem a Konstantynopolem. Próbowano nawet montować jakiś sojusz, też turecki. Anglicy myśleli, że o ile Serbia jest niezadowolona z aneksji Bośni i Hercegowiny przez Austrię, to młodoturcy też byli niezadowoleni z tej aneksji, bo formalnie właśnie w 1908 roku Bośnia i Hercegowina miały powrócić do Turcji. Co się oczywiście, po aneksji w październiku nie stało. Okazało się jednak, że młodoturcy nie chcą prowadzić antyniemieckiej, a tym samym antyaustriackiej polityki. Wręcz okazało się, że młodoturcy mają duże sympatie dla Niemców i Austriaków i po prostu było to nierealne. Sojusz serbsko-bułgarski sfinalizowany został w 1911 roku i to za sprawą nie polityków angielskich, ale rosyjskich. Ale sojusz bułgarsko-serbski był bardzo ważny z punktu widzenia interesów państw bałkańskich. Rozmowy na temat sojuszu bułgarsko-serbskiego rozpoczęły się już w 1909 r., dopiero w 1911 roku kontynuowano je. Rozmowom tym sprzyjała klęska, jaką poniosła Turcja w wojnie z Rosją w 1911 r. Turcja utraciła szereg terytoriów w północnej Afryce. W układzie serbsko-bułgarskim znajdowała się możliwość poszerzenia dwustronnego sojuszu serbsko-bułgarskiego na wielostronny – miano na myśli Grecję i Czarnogórę. Stąd też w tym sojuszu znajdowała się klauzula o możliwości przebudowy tego dwustronnego sojuszu w czterostronny sojusz. Komplikacje nastąpiły w związku z nasileniem się na Bałkanach ruchu albańskiego. Obok polityków serbskich i bułgarskich, aktywnie włącza się do montowania tego sojuszu wybitny polityk grecki o nazwisku Venizelos. Venizelos będzie wielokrotnym szefem rządu greckiego, politykiem bardzo zdolnym. Grecję łączyło więcej z Serbia, niż z Bułgarią. Z Serbią Grecy mogli znaleźć pewien wspólny język, z powodu interesów politycznych. Bułgarzy zabiegali o możliwość uzyskania dostępu do Morza Śródziemnego, dlatego że dostęp do Morza Czarnego, który mieli naturalny, nie zaspokajał ich ambicji. Kontrolę nad cieśninami ma rząd młodoturków w Konstantynopolu. Z związku z tym, Bułgarzy właściwie byli ‘w klatce’. Byli uzależnieni od władz tureckich, którzy mogli ich przepuszczać, ale nie zawsze. Grecy uważali, że terytoria, do których rościli sobie pretensje Bułgarzy – to są terytoria greckie, zamieszkałe przez Greków i mieli w tym względzie rację. Dopiero w 1912 roku zostaje zawarty sojusz bułgarsko-grecki. Ale nie doszło do zawarcia sojuszu serbsko-greckiego, chociaż wydawało się, że jest to proste. Pewne rozmowy były, ale do sojuszu nie doszło. Problem stanowiły ziemie Albanii i Macedonii. Już w czasie rozmów serbsko-bułgarskich poruszono problem podziału ziem macedońskich. Wiadome było, że ziemie macedońskie będą musiały być podzielone, bo innego wyjścia nie było, podzielone między Serbię, Bułgarię i Grecję. Rozmowy były bardzo skomplikowane, bo każdy proponował co innego. Serbowie byli za aneksją pewnych terenów macedońskich, natomiast Bułgarzy chcieli autonomię dla ludności macedońskiej. Serbowie może jeszcze by się na to zgodzili (aneksja), ale dla nich najważniejsze były losy ziem albańskich. Ziemie albańskie były problemem spornym dla Serbów i Greków. Ale nie dla Bułgarów, którzy nie mieli bezpośredniego kontaktu z ziemiami albańskimi. Dla Serbów ziemie albańskie były ważne, bo nie mieli oni dostępu do morza, w zamian za uzyskanie dostępu do morza kosztem Albańczyków, gotowi byli nawet zrzec się jakiś nabytków macedońskich. Dla Serbów dostęp do Adriatyku był o wiele ważniejszy i możliwy do urzeczywistnienia. Te rozmowy były prowadzone długo i zawile. W problem macedoński włączyła się Anglia. Część ziem macedońskich podzielono, a część nie podzielono. Te nie podzielone nazwano strefą sporną i miała być ona podzielona dopiero po ewentualnej zwycięskiej wojnie z Turcją. Rosja również włączyła się w ten problem, najbardziej aktywnie. Najłatwiej można było zawrzeć porozumienie serbsko-czarnogórskie, ale Czarnogóra też chciała uzyskać jakieś korzyści terytorialne kosztem Albańczyków. Historycy przypuszczają, nie ma dokumentów potwierdzających sojusze, np. serbsko-czarnogórskie, w odróżnieniu do np. sojuszy bułgarsko-serbskich czy bułgarsko-greckich. Ostateczny układ serbsko-bułgarski podpisany został w lutym 1912 r., bułgarsko-grecki w maju 1912 r., bułgarsko-czarnogórski nie podpisany, ale „dżentelmeński układ” też w maju 1912 r., układ serbsko-czarnogórski - istniała konwencja wojskowa z września 1912 r. Serbia nie zdążyła podpisać układu z Grecja. Pomimo rozmów, układu serbsko-greckiego nie było. Nie zdążono uzgodnić tekstu układu. Rok 1912, październik, to moment wybuchu I wojny bałkańskiej. Był to „dogodny” moment, Turcja była osłabiona po przegranej wojnie z Włochami, sytuacja Turcji była wręcz krytyczna, wybuchły na dodatek powstania Albańczyków i Macedończyków o charakterze antytureckim. Podsycane były przez państwa ościenne: Czarnogórę, Serbię, Grecję i Bułgarię. Wielkie mocarstwa europejskie: Rosja, Anglia, Francja próbowały zapobiec wojnie, ale ta jednak wybuchła. Sama Turcja sprowokowała wojnę, we wrześniu 1912 roku ogłosiła mobilizację swojej armii, poczytane to zostało, że Turcja chce podjąć walkę. Państwa bałkańskie podjęły wobec tego walkę. I wojna bałkańska ma charakter antyturecki. Pierwsza tą wojnę rozpoczęła Czarnogóra, podejmując działania 9.10. Kilka dni później dołączyły kolejne państwa, Serbia i Bułgaria 17.10, 18.10 – Grecja. Ale Czarnogórcy zawsze byli pierwsi do walki – wojowniczy naród [ Very Happy

] Turcja miała małe szanse. Najsilniejszą armią dysponowała Bułgaria (szacuje się, że ponad 300 tys.). Drugą pod względem liczebności była armia serbska (ponad 200 tys.). Mniej liczną od Serbii armię – ok. 100 tys. wystawili Grecy, a najmniejszą wystawili Czarnogórcy (30/40 tys.), ale była przecież najmniej licznym państwem. Łącznie armie państw bałkańskich mogły liczyć nawet ok. 1 mln żołnierzy. Była to armia przewyższająca, przynajmniej dwukrotnie armię turecką. W związku z tym, można łatwo zgadnąć, że działania wojenne przyniosły sukcesy państwom bałkańskim, a klęskę wojskom tureckim.

Ines

wykład z 18.01.08, częstujcie się ... :]

I WOJNA BAŁKAŃSKA c.d

I wojna bałkańska była antyturecka. Najszybciej zagrozili Turkom Bułgarzy, którzy mieli najbliżej do stolicy Tuków – Konstantynopola. W listopadzie 1912 r. armia bułgarska stanęła na linii umocnień oddalonych o ok. 50 km od Konstantynopola. Linia ta nazywała się czataldża. Druga siła pod względem liczebności, czyli armia serbska, 20 listopada dotarła do Adriatyku (morze to oddzielało Bałkany od Włoch). Było to dla Serbów bardzo ważne, ponieważ przed wybuchem wojny bałkańskiej nie mieli dostępu do żadnego morza. Mogli korzystać jedynie z linii kolejowych, które przebiegały przez tereny tureckie. Problemem było to, że armia serbska dotarła do Adriatyku na tereny zamieszkałe przez Albańczyków i mogła zająć tam znacznie tereny. Port miał różne nazwy w innych językach, włoski port Duració, grecki – Epidamnos. Najszybciej ważny, strategiczny punkt osiągnęła armia grecka, która co prawda liczyła jedynie ok. 100 tys., ale już 7 listopada Grecy zajęli Trację tzw. wschodnią (strategiczny punkt tam – port Saloniki [wcześniej był on na terytorium tureckim]). Grecy poza Salonikami opanowali cały szereg wysp na Morzu Egejskim, ważne z punktu strategicznego. Armie grecka, serbska i bułgarska nacierały bardzo szybko, zważywszy na to, że wtedy nie było piechoty zmechanizowanej, nie było samochodów, a teren trzeba było pokonywać pieszo. Zdobywano ważne węzłowe punkty: linia czataldży, Saloniki. Ważne twierdze Turcy bronili bardzo zaciekle i te twierdze armie omijały. Tak właśnie Turcy utrzymali Adrianopol, armia bułgarska go otoczyła, ominęła, chcąc jak najszybciej dostać się do Konstatynopola i początkowo nawet nie próbowała zdobywać. Turecka nazwa twierdzy - Edyrne (Edurne?), następna ważna twierdza – Joanina w Epirze, twierdza w północnej części ziem albańskich – Shkodra (Shkodër) ją także Serbowie otoczyli, ominęli, bo kierowali się do wybrzeża Adriatyckiego. Państwa, które prowadziły pierwszą wojnę, osiągnęły ważne sukcesy militarne, co bardzo zaniepokoiło mocarstwa europejskie, które obawiały się, że w niekontrolowany sposób może dojść do konfliktu ogólno europejskiego. Rosjanie przykładowo obawiali się, że w każdej chwili okręty mocarstw zachodnich mogą wpłynąć do cieśnin tureckich, żeby zablokować ewentualne wpłynięcie do tych cieśnin okrętów rosyjskich. Sprawa była o tyle delikatna, że prawdopodobnie byłyby to okręty angielskie i francuskie. A przecież z Anglią i Francją Rosja miała już porozumienia – tzw. Ententa. Stąd też mocarstwa europejskie boją się niekontrolowanego konfliktu w rejonie Bałkan, zaczęły naciskać na Turcję, ażeby ta zawarła ze zwycięskimi państwami bałkańskimi rozejm. Austro-Węgry i Włochy obawiały się, że Serbia opanuje cały wybrzeże Morza Adriatyckiego. Było by to zagrożenie dla austriackiej strefy wpływów, z kolei Włosi uważali się za protektorów pewnych regionów nad Adriatykiem. Nawet np. na tych terenach zamieszkałych przez Albańczyków niektóre nazwy były dwujęzyczne – greckie i albańskie. Poza tym w kłopotliwej sytuacji byli Bułgarzy, którzy nie zdobyli Adrianopola i nie byli w stanie przełamać tureckich umocnień na linii czataldży. Turcja właściwie też nie miała wielkich szans, pomimo że utrzymywała te 3 ważne twierdze (Adrianopol, Joaninę i Shkodra), ale właściwie nie była w stanie dalej prowadzić wojny, w związku z tym, 3 grudnia 1912 r. władze tureckie zawarły ze zwycięskimi państwami bałkańskimi zawieszenie broni, ale powstał problem. Na zawieszenie broni zgodzili się Bułgarzy, zgodziła się Serbia i Czarnogóra, ale nie zgodzili się Grecy. Grecy uważali, że trzeba poprowadzić wojnę aż do zwycięstwa. W czasie tych jesiennych działań wojennych pojawił się jeszcze jeden problem, który bardzo skomplikował sytuację międzynarodową, a właściwie problem albański.

ALBANIA

Problem albański na Bałkanach nie pojawił się w sposób nowy. Albańczycy byli pewną odrębną grupą etniczną, podobnie jednak jak Macedończycy, nigdy nie mieli w przeszłości własnego państwa. Był to naród „niehistoryczny”. Ani żadnego wielkiego wodza albańskiego w historii nie było, jeżeli był to był to wódź w armii tureckiej. Kiedy tereny albańskie zostały zajęte przez Turków, poddane zostały dość szybko islamizacji i Albańczycy w poważnym procencie (ponad połowa na pewno) przyjęli nową religię. Stali się muzułmanami, w ten sposób Albańczycy stali się pewną elitą w Imperium Osmańskim, wśród wyższych dowódców wojskowych, kadry oficerskiej. Budziła się także świadomość narodowa Albańczyków, zwłaszcza w ostatnim ćwierćwieczu XIX w. i na pocz. XX w. Dochodziło nawet do szeregu powstań antytureckich, ale ich rozmiar nie był aż tak wielki. Albańczycy wzięli także aktywny udział w rewolucji młodotureckiej, latem 1908 r. Liczyli na to, że młodoturcy, głosząc tak liberalne założenia, dadzą przynamniej jakąś autonomię językowo-kulturalną. Ale był jeszcze drugi problem – co zrobić z Albanią. Problem wyglądał podobnie jak z terenami macedońskimi (te tereny chcieli podzielić między siebie Grecy, Bułgarzy i Serbowie). Natomiast tereny Albańczyków też chcieli podzielić, ale zamiast Bułgarów doszła do tego Czarnogóra. Serbowie chcieli mieć dostęp do Adriatyku, maleńka Czarnogóra uważała, że północne ziemie albańskie to ziemie czarnogórskie. A południowe ziemie albańskie Grecy uważali za swoje. Na dodatek protektorami Albańczyków chcieli być Włosi. Włosi nie byli mocarstwem, typu np. Austro-Węgry, ale w tym regionie śródziemnomorskim Królestwo Włoskie ogrywało bardzo poważną rolę. Włosi próbowali wyprzeć z ziem albańskich zarówno wpływy serbskie, greckie, jak i czarnogórskie, obiecując Albańczykom, że poprą ich Austriacy. Nałożyły się na to problemy rodzinne, jedna z 4 córek Mikołaja, była żoną następcy tronu włoskiego Wiktora Emanuela III. Albańczycy wzięli sprawy w swoje ręce w momencie wybuchu I wojny na Bałkanach. Pokrzyżowali wszystkie plany i 28 listopada 1912 r. Albańczycy sami ogłosili niepodległość, nie pytając nikogo o zgodę. Ogłoszenie przez Albańczyków niepodległości nie oznaczało automatycznie powstania państwa albańskiego, ani nie oznaczało uznania tego go przez państwa europejskie. Ale skomplikowało to bardzo sytuację. Państwa bałkańskie, które „miały apetyt” na ziemie albańskie musiały obejść się ze smakiem Smile

Pod znakiem zapytania stanęły sukcesy Serbów, którzy 20 listopada dotarli do Adriatyku i zajęli port Duració. Na dodatek, Albańczycy obok Włochów, znaleźli silne poparcie w Autro-Węgrzech. We Wiedniu, politycy austriaccy zaczęli naciskać na Serbów, ażeby Ci opuścili port Duració. Serbowie mieli przeciwstawny sojusz (Ententa: Anglia, Francja, Włochy, przeciwko Austro-Węgrom i Niemcom). Zarówno politycy angielscy, francuscy i rosyjscy doradzali jednak Serbom rozwagę i umiar, dlatego że zdawano sobie sprawę, że może to doprowadzić do konfliktu europejskiego. Obydwa bloki polityczno-militarne mocarstw, które były przed wybuchem I wojny światowej w Europie, jesienią 1912 r. nie chciały wojny. Postanowiono szukać rozwiązań na Bałkanach przy pomocy konferencji miedzynarodowej. Zwołana była w Londynie w połowie grudnia 1912 r. pod patronatem wielkich mocarstw, tzw. obrady konferencji ambasadorów, czyli przedstawicieli dyplomatycznych. Szukano możliwego, kompromisowego rozwiązania problemu, zwłaszcza problemu albańskiego, bo w sprawie macedońskiej właściwie nikt nie zabierał wtedy głosu. Państwa na terenie macedońskim – co zajęły to zajęły i czekały na konferencję pokojową. Dwa mocarstwa europejskie – Austro-Węgry i Włosi bardzo mocno popierały niepodległościowe aspiracje Albańczyków. Na konferencji byli przedstawiciele państw bałkańskich, które brały udział w I wojnie bałkańskiej a także przedstawiciele Turcji. 17 grudnia (2 dni po rozpoczęciu konferencji) mocarstwa podjęły decyzję, że jednak Albania nie powinna uzyskać niepodległości, natomiast mocarstwa chciały zagwarantować Albanii szeroko rozumianą autonomię w ramach Turcji (i byłby to jedynie protektorat turecki a nie nawet prowincja turecka). Państwa bałkańskie i Turcja nie miały wiele do powiedzenia. Państwa bałkańskie, prócz Serbii, tak bardzo niepodległością Albanii się nie interesowały, a z kolei Turcja nie była zainteresowana tak szybkim wyrażeniem na to zgody. Najbardziej niezadowolona z państw bałkańskich tą decyzją mocarstw była Serbia. Rozpoczęły się spory i te państwa bałkańskie, jak np. Serbia (Czarnogóra też w jakimś sensie) widząc, że niewiele mogą utrzymać z zdobyczy albańskich, postanowiły wytargować jak najwięcej ziem macedońskich, o które żadne z mocarstw tak żywotnie się nie domagało. Państwa bałkańskie domagały się od Turcji, żeby załogi tureckie opuściły twierdze niezdobyte wcześniej, czyli Bułgaria domagała się opuszczenia Adrianopolu, Czarnogórcy Shkodry a Grecy Joaniny. W styczniu 1913 r. Turcja pod naciskiem mocarstw musiała się na to zgodzić. Sprawa się nieco skomplikowała, bo wkrótce doszło do obalenia ówczesnego rządu tureckiego, który tak łatwo wyraził zgodę na naciski mocarstw. Nowy rząd nie chciał pójść na żądania. Turcy omawiali zwłaszcza oddania Adrianopola Bułgarom, zgadzali się na oddanie Shkodry i Joaniny. Ale Adrianopol to klucz do bezpieczeństwa Kostantynopola. 3 lutego 1913 r. doszło do wznowienia działań wojennych na Bałkanach. W efekcie Bułgarzy w marcu zdobyli wreszcie Adrianopol, Grecja zajęła w też marcu Joaninę, jedynie biedna, mała Czarnogóra nie była w stanie zająć Shkodry. Równocześnie z sukcesami państw bałkańskich w Londynie 1 marca 1913 wznowiona została konferencja mocarstw. Spory pomiędzy państwami bałkańskimi przesunęły się na ziemie macedońskie, dlatego że tam można było coś utargować. Jednak pod naciskiem mocarstw 16 kwietnia 1913 Bułgarzy zgodzili się na zawieszenie broni, Turcja poprosiła o rozejm, który 20 kwietnia wszedł w życie, jedynie Czarnogóra jeszcze walczyła. Wreszcie przy pomocy wojsk serbskich, Czarnogóra Shkodar zdobyła, ale w międzyczasie zapadła decyzja, że właściwie Shkodar i region wokół twierdzy to są ziemie albańskie i powinny wejść w skład autonomicznej części Albanii, która miała być zależna od Turcji. Dalsze rokowania w Londynie trwały i właściwie pod naciskiem mocarstw 30 maja 1913 r. rozstał podpisany ostateczny traktat pokojowy, kończący de facto I wojnę bałkańską. Granica królestwa miała być niekorzystna dla Turcji, największe zdobycze pod względem terytorium miała Bułgaria. Bardzo ważnym punktem traktatu pokojowego było to, że wreszcie mocarstwa uznały, że jednak Albania może być suwerennym państwem w randze księstwa. Mocarstwa zachodnie – Anglia i Francja tutaj naciskały i one zobowiązały się być gwarantami niepodległego księstwa albańskiego. Jeżeli chodzi o zdobycze pozostałych państw bałkańskich miano doprowadzić do polubownych, kompromisowych rozwiązań. Najbardziej o zdobycze domagała się Bułgaria, dlatego że Bułgarzy chcieli mieć port nad Morzem Śródziemnym, a nie nad Morzem Czarnym, bo tam to już oni mieli. Pierwotnie chcieli Saloniki, ale Grecy zajęli je bardzo szybko, ale mieli dobry argument, bo większość Salonik zamieszkiwała ludność grecka. W związku z tym Bułgarzy próbowali szukać jakiejś rekompensaty. Był co prawa drugi rangą port Kawala. Była to jedna część tzw. Tracji zachodniej, gdzie też było dużo Greków. Dlatego z tym portem był problem. Mocarstwa uważały, że w trakcie dalszych rokowań da się to wszystko rozwiązać. Grecy za cenę Salonik, zgodzili się oddać port Kawala i tutaj kompromis grecko-bułgarski był możliwy. Najbardziej pokrzywdzona była Serbia, która musiała wycofać swoje wojska znad Adriatyku i dlatego Serbia próbowała sobie zrekompensować to poprzez powiększenie swojej strefy, którą miała zająć z terenów zamieszkałych przez Macedończyków. W układach jeszcze przed wybuchem wojny cześć terenów macedońskich nie była podzielona. Serbia, żeby nie być pokrzywdzona postanowiła domagać się tej kwestii spornej. Bułgaria nie chciała się za bardzo na to zgodzić, bo uważała, że Serbowie się na tym wzmocnią i będzie to zagrożenie dla równowagi sił. Poza tym Bułgaria próbowała szukać protektorów wśród polityków wiedeńskich, licząc na to, że Ci będą zainteresowani pomniejszeniem zdobyczy serbskich. Rosja wszystkim państwom doradzała umiar i nie chciała się za bardzo angażować. Nie mniej jednak aspiracje Bułgarów były na tyle duże, że w tym momencie Grecy zdenerwowali się i doszło do zawarcia nowego sojuszu serbsko-greckiego, który miał być skierowany przeciwko nadmiernym apetytom terytorialnym Bułgarów. Następca tronu serbskiego – książę Aleksander zawarł z ówczesnym księciem greckim Mikołajem protokół o wspólnej polityce wobec Bułgarii. Protokół ten był jeszcze podpisany przed zawarciem tego układu w Londynie, bo na początku maja 1913 r., następnie w połowie maja została podpisana konwencja grecko-bułgarska, zrodził się jak gdyby nowy układ – serbsko-grecki, który był zmierzony przeciwko Bułgarom i groziło to konfliktem. Bardzo aktywnym politykiem greckim był ówczesny premier grecki Venizelos, który próbował szukać jakiegoś kompromisu, ale go nie znalazł. Bułgarzy liczyli na to, że Rosja, która nie była zainteresowana przedwczesnym wybuchem wojny, wywrze nacisk na Bułgarię, ale okazało się, że bułgarscy politycy nie bardzo chcieli hamować swoich interesów.

II WOJNA BAŁKAŃSKA

W związku z tym sytuacja na Bałkanach zaczęła się zaogniać, wzrost napięcia na Bałkanach powoduje, że latem 1913 roku, dochodzi do wybuchu tzw. II wojny bałkańskiej. Niektórzy historycy twierdzą, że jest to ciąg dalszy pierwszej. Ale w większości podręczników jest wyodrębniona jako II wojna bałkańska. Wybuchła w nocy z 29 na 30 czerwca 1913 r. Jako pierwsza rozpoczęła działania wojenne Bułgaria, która czuła się zagrożona pozostałymi państwami bułgarskimi, że Grecja i Serbia zachcą odebrać jej zdobycze z okresu I wojny. Stąd też pierwsze uderzenie wojsk bułgarskich poszło na te 2 państwa, ale niespodziewanie wyjawili też swoje pretensje Rumuni. Rumuni mieli pretensje do Bułgarów, mieli swoje ambicje polityczne i chcieli je w tej sytuacji zrealizować. O ile I wojna bałkańska była antyturecką, o tyle II była antybułgarską. Następuje odwrócenie sojuszy bałkańskich. Wszystkie państwa bałkańskie wystąpiły przeciwko Bułgarom. Nawet słaba Turcja, licząc na rekompensaty strat, które poniosła w I wojnie światowej. W tej sytuacji nawet mała Czarnogóra przyłączyła swoją nieliczną armię do armii serbskiej. Krótko mówiąc, Bułgaria znalazła się w niezbyt komfortowej sytuacji, praktycznie nie miała żadnych szans. Zjednoczone siły grecko-czarnogórsko-serbsko –rumuńskie bez problemu mogły pokonać Bułgarię. Właściwie już 21 lipca 1913 r. Bułgaria była niezdolna do prowadzenia dalszej wojny i poprosiła o rozejm, i o przerwanie działań wojennych. Rozejm został zawarty, wkrótce rozpoczęła się konferencja pokojowa w Bukareszcie, w stolicy Rumunii, dotyczyła tylko państw bałkańskich. Na konferencji chciała pojawić się także delegacja turecka, ale państwa bałkańskie nie zgodziły się na jej przyjęcie. Ostatecznie traktat pokojowy w Bukareszcie został podpisany 10 sierpnia 1913 r. i praktycznie Bułgaria straciła wszystko, co tylko mogła stracić. Straciła część terytoriów Dobrudży na rzecz Rumunii; strefę sporną, czyli część ziemi macedońskich na rzecz Serbii; część macedońskich ziem i część Tracji z ważnym portem Kawala (którzy Bułgarzy chcieli mieć) na rzecz Grecji i małe poprawki na rzecz Turcji, ponieważ z Turcją Bułgarzy zawarli odrębny pokój w połowie września 1913 roku. Bułgarzy zmuszeni byli do oddania Turcji część Tracji wschodniej i część ważnej twierdzy, o którą walczyli do marca 1913 r.-Adrianopola. Bułgaria była pokonana, niezadowolona i nie można się dziwić, że Bułgaria w I wojnie światowej wystąpi po stronie państw centralnych, po jedynie Wiedeń i Berlin próbowali bronić interesów pokonanej Bułgarii.

ALBANIA

Traktat pokojowy zawarty w maju 1913 r. w Londynie nie rozwiązywał do końca sprawy, bo międzynarodowe uznanie niepodległości księstwa albańskiego nastąpiło dopiero 29 lipca na konferencji ambasadorów. Ambasadorowie wielkich mocarstw wyznaczyli granice nowo powstałego państwa i dopiero w lipcu Albania uzyskała status niepodległości. Najbardziej z wyznaczonych przez mocarstwa granic Albanii niezadowolona była Grecja. Grecy mówili, że południowa część księstwa albańskiego to ziemie greckie. W granicach Albanii nie znalazła się prowincja, która dziś jest nazywana Kosowem. Wtedy używano starej nazwy Kosowo i Metochia. Kosowo pozostało w granicach Serbii, a nie Albanii. Albańczyków silnie obok Wiednia, popierali przez cały czas Włosi, licząc się z tym, że będą tam mieli swoją strefę wpływów. M.in. Albańczycy Włochom zawdzięczali fakt, że Serbowie musieli opuścić jedyny port nad Adriatykiem. Czarnogóra Shkodar też musiała opuścić (znalazł się on w Albanii). Z ukonstytuowaniem się nowego państwa – Albanii, nie wiadomo było kto ma rządzić, szukano księcia tak jak zawsze. Działacze albańscy zgodzili się, ażeby księciem został Wilhelm von Wied. Był to książę pochodzący z rodziny niemieckiej. Wied przybył 7 marca 1914 r. do Albanii i miał wyraźne sympatie proaustriackie. Miał silne poparcie zarówno Wiednia, jak i Berlina. Wobec tego pojawiły się sprzeczności, Niemiecki książę prowadził inną politykę niż działacze niepodległościowi albańscy. Rząd utworzyli etniczni Albańczycy. Zamiast prowiedeńskich sympatii, mieli prowłoskie. Gorzej nie mogło być, bo władca ma proniemieckie, a ministrowie prowłoskie. Pierwotną stolicą Albanii przed I wojną było miasto i port Duració. Konflikt pomiędzy Albańczykami i władcą narastał. Na szczęście było już blisko do wybuchu wojny i właściwie Albańczycy nie zdążyli stworzyć swojego niepodległego państwa, bo przecież zdążyła już wybuchnąć I wojna światowa, w momencie wybuchu wojny rząd albański nie miał nic do powiedzenia. Formalnie zniknęła na okres wojny z mapy Europy, dopiero po zakończeniu I wojny znów się pojawia i stąd część historyków uważa, że właściwie o niepodległości Albanii możemy dopiero mówić po zakończeniu I wojny światowej.

SARAJEWO

Sarajewo leży na terenie Bośni i Hercegowiny. Bośnia i Hercegowina Uważana była przez państwa bałkańskie od 1908 r. za zaanektowaną prowincję bałkańską przez Austro-Węgry. Sarajewo stało się pretekstem do wybuchu I wojny światowej. Kontrwywiad serbski, czyli Czarna Ręka, albo Wolność lub Śmierć z Dragutinem Dimitrijevićem krecią robotę tam robiły już od dawna. Na terenie samej Bośni działała tzw. Młoda Bośnia. Byli to młodzi Serbowie, którzy bezpośrednio wykonywali pewne akty terrorystyczne na zlecenie Czarnej Ręki. Bośnia i Hercegowina były prowincjami bardzo niespokojnymi w Monarchii Habsburskiej. W 1914 r. państwa centralne, czyli Austro-Węgry i Cesarstwo Niemieckie właściwie uznały, że teraz albo nigdy – trzeba sprowokować wojnę. Takim momentem prowokującym stały się wieczne manewry armii austro-węgierskiej, które miały się odbyć na terenie Bośni i Hercegowiny, właśnie w okolicach Sarajewa. Pierwotnie nie wiedziano, kto na nie przyjedzie. Liczono, że miejscowy gubernator Potjorek będzie tu najważniejszą personą i Młoda Bośnia poczytując, że te manewry armii austro-węgierskiej to jest prowokacja wobec ludności serbskiej. Zaplanowano zamach na tego gubernatora Potjorka. Ale niespodziewanie na manewrach pojawił się następca tronu austro-węgierskiego, bratanek Franciszek Ferdynand. Skoro pojawił się Franciszek Ferdynand wraz z małżonką, Młoda Bośnia zmieniła cel, i zamiast Potjorka, (któremu się upiekło można by tak powiedzieć Wink

) zaatakowano arcyksięcia Ferdynanda i jego żonę. Po skończonych manewrach pojawił się w Sarajewie i został zastrzelony wraz z małżonką. Wiadomo, że wykonawcą zamachu była Młoda Bośnia, wiadomo też, że zleciła to Czarna Ręka, ale kto miał w tym największy interes. Na pewno Serbia miała jakiś w tym interes, ale nie można tej właściwie niewielkiej Serbii posądzać o światowe, jakieś imperialne zakusy. W związku z tym historycy próbują dociekać które z mocarstw mogło mieć coś z tym wspólnego. Właściwie każde miało w tym swój interes. Np. Wiedeń i Berlin chciały sprowokować wojnę, więc są jakieś dowody na to, że kontrwywiad austriacki niemiecki widzieli o planowanym zamachu. Mówi się też, że Ferdynand nie był lubiany wśród polityków wiedeńskich (1. był to przyszywany następca tronu, nie był to syn a 2. że politycy wiedeńscy obawiali się, że może on dokonać po dojściu do władzy zbyt dużych zmian w państwie. Franciszek Ferdynand miał podobno plany podzielenia monarchii Austro-Węgierskiej na kilkanaście odrębnych jednostek terytorialnych, w tym słowiańskie jedn. teryt. Obawiano się, że Słowianie mogą zdominować Niemców. Najliczniejszą grupą ludności pod względem etnicznym w Monarchii Habsburskiej byli Słowianie) Mówi się także, że Sztab Generalny Rosyjski miał swoje plany i był zdecydowany jakoś sprowokować wojnę. Ale przeciwnicy mówią, że Rosjanie jeszcze nie byli gotowi do wojny. A nawet Tajne Służby Angielskie mogły maczać ręce w zamachu. Zamach odbył się 28 czerwca 1914 r. (znamienna data, bo też 28 czerwca, ale 1919 r. podpisany zostanie pokój w Wersalu, druzgocące warunki postawione Niemcom, które przegrały I wojnę światową). Skutek: Austro-Węgry wysunęły pod adresem rządu serbskiego (na czele rządu serbskiego stał Nikola Pašić), wysunęły ultimatum, które było zagadkowe, bo wystawiono je po ok. miesiącu od daty zamachu. Czy politycy austro-węgierscy potrzebowali tak długo czasu, żeby zdecydować o swoich 10 żądaniach? Dlaczego tak długo. Niewiadomo. Warunki były bardzo poniżające dla Serbów. Serbowie nie chcieli dawać pretekstu, dlatego poza 1 z 10 warunków, te 9 byli gotowi przyjąć. Nie zgodzili się, żeby policja i prokuratura austro-węgierska prowadzili śledztwo na terenie Serbii, bo uznali, że byłoby to złamanie niepodległości Serbii. Oczywiście odrzucenie 1 warunku (a dano na to 48 h) spowodowało wybuch wojny. Wspomniany generał Potjork, który ocalał, on będzie dowódcą frontu austriackiego na Bałkanach w czasie I wojny światowej, on będzie 3 trzy nacierał na Serbię w 1914 r. i będą to 3 nieudane ataki.