wykłady

TheBrightSideOfTheTito

W obrządku wschodnim i zachodnim zachodziła różnica w rytach. Wśród zachodnich znajdują się : rzymski, galicyjski,celtycki, ambrozjański a wśród wschodnich:św. Jakuba, św Marka, św Bazylego i Jana Chryzostoma. Nie można jednoznacznie określić, który z nich wybrali Cyryli i Metody. Określiłoby to jednoznaczną orientacje polityczną braci. Cyryl i Metody planowali stworzyć pomost między wschodem i zachodem: poprzez terminologię misji salzburskiej, pozostawali poza wyraźnym sprzyjaniem któregos z Kościołów, przejeli oni ryt zachodni do którego ludność była przyzwyczajona, przetłmaczyli ryt łaciński, jakim jest Mszał Kijowski. Na terenie Akwilani musieli się spotkać z liturgią św. Piotra, pisana łacinskimi literami po grecku, znany jako Mszał Rzymski.

W 1054 nastąpiła Wielka Schizma Wschodnia na Kośćiół katolicki i wschodni prawosławny. Rozłam miał podłoże polityczne, gdyż dotychczas niezgodność w doktrynie np. pod względem trójcy świętej nie stanowiłą podsatwy do schizmy. Rozłam przypieczętowały wyprawy krzyżowe. Ostatnią próbą ratunku był Sobór Trydencki.

Klasyfikacja piśmiennictwa
1
a) głoagolickie
b)cyrylickie
2
a)religijne
b)świecki
3
a)oryginalne Cyryla i Metodego
b)uczniów misjonarzy
4
a)z kanonu
b)poza kanonem

kanon-przynależność niektórych dzieł ze względu na pewne cechy
-aoryst najstarszego typu
-typowe cechy językowe
-lokalne cechy soluńskie oraz nieliczne morawskie

teksty oryginalne
"Kanon liturgiczny ku czci św. Dymitra z Solunia" -aut. Cyryla, 8 specyficznych hymnów, wyraźne cwechy scs, osobistya tęsknota z Sołuniem, Dymitr był pa
"Proglas"- przedmowa do Ewangeli, 12sto sylabowe, bez rymu, poetyckie wyrażenie wdzięczności za dar Boga dla Słowian, potrezeba głoszenia Ewangelii w językach narodowych
"Wiersz abecadlowy"-11sto głoskowiec, reminestencje z Biblii, litery rozpoczynające wersy występują w początku alfabetycznym, ma to również cel modlitewny i edukacyjny, Bog należało zastąpić słowem buk
"traktat prozą o sztuce tłumaczenia"-słowiańska tranlatoryka zapoczątkowana jest przez Cyryla i Metodego, świetnie zdawali sobie sprawę z teoretycznych problemów tłumaczenia, zachował się jako fragment Macedoński, nie jest w kanonie ze względów językowych, język cyrylicki-najstarsza redakcja i najbardziej znana-przedmowa Jana Egzarchy, jest to tak naprawdę zbiór myśli Metodego, apologia wobec zarzutów Greków wobec tłumaczenia Biblii w j. słowiańskim.
"Mowa pangieryczna o przeniesieniu relikwi Klemensa Greckiego" czyli "Legenda hersońska", napisana przez Cyryla po grecku i słowiańsku
"Żywot Cyryla" i "Żywot Metodego"- "Żywot Metodego" jest prosty i monumantalny, "Żywot Cyryla" jest ornamantyczny, podniosły. Nie wiadomo czy są oryginalnymi tekstami czy też tłumaczeniem z greckiego. "Żywot Cyryla" jest najprawdopodobniej oryginalnym pamiętnikiem, zredagowanym przez Metodego.

""Modlitewnik synajski" znajduje się wnim pewna liczba modlitw próśb, które nie mają wzorów greckich, co świadczy o tym iż były one tłumaczOne z łaciny, modlitwy dotyczą życia na roli mogą być oryginalnymi tekstami morawskimi
"Zabytki fryzyjskie"-formuły wyznania grzechów dla spowiadających się osób oraz formuły pokutne sięgają do staro wysoko niemieckich modlitw św. Emerama
"Glagolita clozianus" i Kodeks sup[raski" tłumaczenia kazań, niekoniecznie oryginalkne teksty misjonarzy, włączone do kanonu scs ze względu na walory językowe

wprowadzenie porządku prawnego było jednym z głównych celów misji, oczekiwanym przez Rościsława
"Zakon Sudnej Ludjem"-kodeks karny dla ludzi świeckich, podstawą była Ekloga, a także p. rzymskie, p.zwyczajowe
"Podręcznik penitencjalny"-rozmiary pokut, w Echologium
"Nomokanon"-zbiór praw, wzorem była Synagoga 5ciu tytułów aut. Jana Scholastyka, metody przetłumaczył 2/3 kanonów znanych z odpisów rusko-cerkiewno-słowiańskich
""Napomnienie do książt i sędziów"-tematyka prawnicza, przeplatana z retoryką kościelną, krasomówcze pouczenie

teksty religijne
Tetra Ewangelia- tłumaczenie Ewangelii, znajduje się min. w Kodeksie Zografskim i Mariańskim, dowiadujemy się o nich w Legendach Panońskich
Ewangeliarze typu aprakos-pierwszy wybór lekcji czytanych w niedziele i święta
"Kodeks Assemaniego"
"Księga Saby"
lekcjonarze-wybór listów apostolskich
psałterz-najpopularniejsza księga średniowiecza, jedyna zachowana w całości, napisana jeszcze przed misją
"Psałterz Synajski" jest najstarszym dziełem, opis życia w klasztorze palestyńskim

teksty liturgiczne
mszał-żaden z zachowanych nie jest potwierdzeniem wprowadzonego przez Metodego

apraktosy
A takie które należą do kanonu scs
"Kodeks Assemaniego"-apraktos napisany głagolicą pochodzi z XIw
"Księga Saby"- apraktos, napisany cyrylicą XI w.
"Apraktos Bojański" palimpsest

B nie należą do kanonu scs, lecz są ewangeliarzem
"Ewangeliarz Ostromira"- kopia najsterszego kalendarza, pamięć Cyryla, łączy się z apraktosami z okresu Metodego ale po śmierci Cyryla, posiada cechy staroruskie
"Ewangeliarz Archangielski"
"Ewangeliarz Staroserbski/ Mirosława "
"Ewangeliarz Mścisława"

lekcjonarze
A czytania z Nowego Testamentu
"Apostoł Eniński" z kanonu, połączenie cyrylicy i głagolicy, najstarszy i najwierniejszy epoce scs
b) czytania ze Starego Testamentu
nieznane są dzieła należące do kanonu scs
"Parymiejnik Grigorowicza"-nie należy do kanonu ze wzgledu na cechy staroruskie

inne
A euchologia-modlitewniki zawierające modlitwy wg rytu łacińskiego "Euchologium Synaiticum"-największe znaczenie dla scs, gdyż modlitwy tam zawarte pochodzą z misji Saltzburskiej i Wielkomorawskiej
"Fragmenty Praskie"
"Modlitwa abecadłowa"-większość odpisów w redakcji staroruskiej
"Proglas"-aut Cyryla albo Konstantyna z Presławia
B homilie -księgi ojców, nie były normowane przepisami, tak jak teksty biblijne, były to nauki o życiu świętych
"fragmenty cloza"- napisane głagolicą, utwór epoki cyrylometodejskiej
"Kodeks supraski"- należy do kanonu, jest bliski Polsce, gdyż został odnaleziony przez Bobrowskiego, rozdzielony w celach badawczych na 2 części, z trudem powrócił do Polski
C pateryki-literatura ojcowska, krótkie historyjki z życia zakonników
Nie wiadomo co przetłumaczył Metody, prawdopodobnie "Psałterz Synajski"
"Pateryki rzymskie Grzegorza I"
"Pateryki o życiu pustynnym"

traktaty teologiczne
"Rylskie fragmenty głagolickie" 8 kart z X wieku, fragmenty wypowiedzi Echrema Syjończyka czyli napomnienia, zaliczany do kanonu
"Karty hilendarskie"-teksty św Cyryla bisupa Jerozolimy z IV wieku

teksty świecki

traktaty historyczne
"Żywoty"/ "Legendy panońskie"-traktowane jako dokument historyczny, znane jedynie odpisy
"Rozprawa mnicha Chrabra o piśmie"

teksty prawnicze

transkrypcje
"Napis Płoniński"-najstarszy przykład
"Tablica z Baszki"-dawna część przegrody w kościele św. Łucji w Krk
"Napis dobrudżański"
"Płyta rodziców cara Samuela"

wiersze
mają charakter świecko-religijny, sylabiczne 12stogłoskowce, (fragmenty "Eucholgium Snaiticum") a także krótkie hymny ( części "Fragmentów Praskich") "Rozmowa Cyryla z Metodym", "Modlitwa abecadłowa".

gramoty na korze brzozowej pochodzą z okresu od IX do przełomu XVI/XVIIwieku, ukazują przekrój kulturowy, zostały odkryte w Nowogrodzie Wielkim pod kolejnymi warstwami powierchni, są to listy o różnym charakterze:prywatne i urzędowe, napisane w j.staroruskim, jest to rzadko spotykany materiał literacki, rejestruje życie miasta na przestrzeni wieków

Ines

Wykład z dnia dzisiejszego tj. 9 stycznia.

KODEKS CARA DUŠANA

Składa się z 2 części, 2 etapów, w których powstał – wcześniejszej, czyli z 1349 roku oraz późniejszej z 1354 roku, która jest uzupełnieniem poprzedniej.

Pierwsza część powstała na soborze w Skopie, druga - uzupełnienie w Swerze.

Struktura kodeksu: jest poprzedzony wstępem (arenga), napisanym w 1.os., car określa się jako święcie wierzący.

Część pierwsza dotyczy spraw kościoła, praw sądowych kościoła, mówi o herezjach, znajdują się tam ustępy dotyczące praw arystokracji, porusza nierówność między klasami – szlachta miała wyższość. Mało jest tam klauzul dotyczących prawa cywilnego, sporo o prawie karnym. Kodeks potwierdza zasadę praworządości. W prawie karnym – kary są surowe (powieszenie, oślepienie, lochy, itd.). Wrażda, czyli pieniężna kara, istnieje do dziś (?) Znajdują się także w kodeksie artykuły regulujące społeczne i prawne relacje między miastami, sprawy rzemieślników.

Druga część z 1354 roku zawiera nowe klauzule potwierdzające zasadę praworządności. Prawo było ponad carem. Decyzja cara traciła na mocy, gdy kodeks mówił inaczej, wyższość prawa pisanego. A była to rzadkość w prawie XIV w. Oryginał tego kodeksu nie przetrwał do dziś. Znane są odpisy: Stróżki (?) Rukopis, Hilandarski Rukopis. Znajdują się w kodeksie cztery paragrafy regulujące prawną sytuację kobiet. Kobiety w średniowieczu nie miały praktycznie praw. Więc 4 to było i tak dużo ;D Dwie mówiły o gwałcie (braniu siłą), o nierządzie i o wzywaniu do sądu – kobieta sama nie mogła, musiał towarzyszyć jej w sądzie mąż. Zachowało się niewolnictwo (typu rzymskiego), choć było ono zakazane przez Karola Wielkiego w IX w. Kodeks ten nie przewidywał apelacji, dopiero później pojawiła się namiastka apelacji – pojedynek z sędzią.

KODEKS WINODOLSKI (Vinodolski zakon)

To jeden z najwcześniejszych kodeksów w Chorwacji. Pochodzi z 1288 r. Był podstawą np. dla kodeksu tyrsackiego (?) z XVII w., istniały niektóre wręcz identyczne zapisy. Pierwotnie zapisany był głagolicą. Był bliższy charakterem kodeksowi elbląskiemu (z Polski), bardziej dotyczył prawa zwyczajowego, nie wzorował się na kodeksie rzymskim czy Justyniana. Można znaleźć w nim np. o obowiązku moralnej opieki nad kobietami. Napisany był przez przedstawicieli 9. winodolskich gmin a także w imieniu księcia. Odpis z XVI w. obecnie znajduje się w Muzeum Narodowym w Zagrzebiu. Kodeks napisany był w celu ochrony interesów mieszkańców. Jeden z paragrafów mówi o pełnej równości wobec prawa wszystkich mieszkańców, jeżeli tylko są dobrego imienia. Nie uznawał tortur. „W tej łagodności przejawia się innością w stosunku do innych dzieł” Smile

TheBrightSideOfTheTito

Kategorie uniwersalne w poetyce średniowieczne

-2poziomowość literatury, tekst językowy wywołuje znaczenia słowne i ukryte znaczenia duchowe
-personifikacja, rozwija się w sferze skrajnego realizmu osobowego
-odniesienia do literatury pozabiblijnej
-technika postaciowania nawiązuje do alegorii i symboli biblijnych
-byt pojęcia ogólnego ukazywany w skrajnych sytuacjach np śmierci
-wprowadzenie postaci stanowych
-dążenie do oddawanie nieindywidualnych cech postaci
-życie ludzkie porównywane do wędrówki
-wartość ogółna przewyższa indywidualną
-kontrast-dualistyczna koncepcja bytu
-przeciwstawienie czasu boskiego ludzkiemu
-kontrast w obrębie ludzkich doświadczeń
-kompozycja:struktury otwarte, budowane addytywne narracji epickich, kolejne segmenty narastają z porządkiem życiowym, swobodne derywacje i gubienie zwrotek
-czynniki formalne które działają przeciw destrukcji:akrostyk, układ liczbowe itp
-kunsztowna kompozycja zamknięta
-Biblia jako uniwersalny wzorzec stylistyczny
śpiewy liturgiczne i procesyjnbe łagodzi słówko "raczyć"
-powtórzenia, zwłaszcza anafora
-paraleizmy synaktyczne i syntaktyczne
-efekt symetrii
-kontralencja -związanie
-sploty słowne
-ślady oralności
-styl proszący
-cykliczność
-specyficzna organizacja przestrzeni pokazująca sprzeczności i kontrasty
-duża rola symboli
-wątki eschatologiczne

wizje-gatunek literacki, opisujący widok zaświatów, miejsc kary i nagrody, bierze się z różnych źródeł: tradycji grecko-rzymskiej (Homer, Owidiusz, Cicero) oraz judeo-chrzescijańskiej (apokalipsy)
motyey:most lęku, sąd ostateczny, przedraj czyli zielona łąka, sąd już za życia uchwytnego
w kulturze południowosłowiańskiej nie ma stanu pośredniego, lecz piekło nie trwa wiecznie

TheBrightSideOfTheTito

KRONIKI I LATOPISY
chronos-gr. czas, ważna rola w rozwoju piśmiennictwa, kroniki opisywały wydarzenia bardzo szczegółowo , pierwsze pochodzą z III w "Cezarea" Euzebiusza

Od IX wieku popularne stały się kroniki szczepowe
np Thietmar
Kronika opactwa Abby (Anglia)-nalpesza

-kronika wiąże w całość wydarzenia
-zadanie pedagogiczne i pangieryczne
-wiążą w całość dzije rzymskie i biblijne
-kroniki dworskie ilustrowane miniaturami

polskie kroniki
Gall Anonim za Krzywoustego
Wincenty Kadłubek XIIIw
Mierzwa-kontynuatur
Janko z Czarnkowa
Jan Długosz

rodzaje kronik
-kronika świata
-kronika narodowa-od czasów bajecznych, wychwalanie obecnej dynastii
-kroniki wojen-zwłaszcza krzyzowe

kolejne kroniki mają charakter kompilacji
Kronika Manasego-przetłumaczona na j. starobułgarski, jedyna kopia zamówiona przez cara Assena, oryginał z XIII wieku, przekład XIVwieczny,

charakterystyczną formą jest latopis, powstawał na zamówienie władz kościelnych od XIII również świeckich
"kronika lat minionych"

roczniki-krótkie wiadomości o wydarzeniach, rozwinięta w średniowieczu, retorycznie i poetycko nawiązują do epiki, brak zbiorowej etnografii skutkował zapożyczeniami z dziejów biblijnych

najsłynniejszy rocznik powstał w P. Frankonskim "Annalis Regis"
-podłoże etnograficzne
-stworzne przez ludy podbijające Rzym
-podania o bohaterach, protoplastach
-wmontowane elementy bajek, miologii i Biblii

metoda ex visione-poprzez indywidualne doświadczenie piszącego. przeszłość jest niepoznawalna dla historyka, niepoznawalna przeszłość jest wiec przedmiotem wiary a nie nauki

prowidencja-wydarzenia minione pochodzą z bożego planu, typowe dla kultury łacińskiej, św Augustyn twierdził że ludzkość zmierza do stanu sprzed porzucenia Raju, potwierdzają to niezwykłe wydarzenia, sny, symptomy

ignorowanie dat rocznych, tylko dzień i miesiąc był uwzględniany, sugerują czy dzień ten by szczególnie uświecony, historia ma sens budujący, mieszane są epoki, wydarzenia, miejsca

stosunek do źródeł pisanych-przedstawianie własnej interpretacji, dopisywanie zmian, osłabienie roli autorytetu

strefy kronik średniowiecznych
-fakty weryfikowalne
-strefa literacko-narracyjna, rządzi się własnymi prawami liryki
-wizja dziejów dopasowana do ideologii

3 uzupełniające się wątki
-antyczny
-biblijny
-dynastyczny

Latopis popa Djuklanina-leży u podsataw narodowego mitu, celembyło wprowadzenie legendy o początkach dynastii i państwa, główne motywy czerpie z antyku i Biblii, własna tożsamość łączy się z historią antyczną, określonba zostaje praojczyzna i przyczyny jej opuszczenia, póżniejsze przybycie na zimei niezamieszkałe, wykreowany zostaje "złoty wiek" gdzie kształtują się różne nazwy

TheBrightSideOfTheTito

SZKOŁY

A OCHRYD
Skryptorium dziaąłjące jako ośrodek nauczycielski założony przez Klimenta, kierowany przez Nauma
Kliment-pochodził z Macedonii, najwierniejszy współpracownik C i M od czasów misji hazarskiej, znalazł się również na dyspucie weneckiej, tam też otrzymał świecenia,, po upadku misji uchodzi na dwór bułgarskiego władcy Borysa i na jego npolecenie udał się do Macedonii by tam przygotowywac kolejnych duchownych (ok 3,5 tys). Został powołany na biskupa Drębisy. Wszystkie dobra które otrzymał od Borysa przkazał na rzecz klasztoru. Dzięki niemu Ochryd staje się ośrodkiem kluturalnym Bułgarii. Jest autorem pochwały ku czci Cyrla i Metodego. Poza tym przypisuje mu się autorstwo licznych utworów o filozoficznej treści. Możliwe że to on jest własnie autorem "Legend panońskich", "fragmentów cloza" i in.
wiekszosc zabytków powstaje w głagolicy
osrodek miescił się w kościele Panteleiona i Michała Archanioła
Ośrodek formował poczucie patriotyzmu, kultury narodowej co szczególnie widać w lit. z XII wieku.
Kodeks Assamaniego i Modlitewnik Synajski posiadają cechy macedonskie
Głównym wrogiem było duchowieństwo greckie i brak dotacji
Naum był kolejnym uczniem C i M. Zwolennik obrządku słowiańskiego w Bułgarii. Gdy kliment został wysłany do Macedonii, Naum nayczał w Plisce. Wkrótce udał się do pracy w macedońskiej szkole Klimenta. Zbudował klasztor Archanioła Michała. Do końca życia pozostał w klasztrze. Był przywiązany do trdycji głagolickiej.

B PRESŁAW
Najwięcej w budowe tego ośrodka wniósł biskup Konstantyn.Zasilała ich rzesza młodych Bułgarów wykształconych w Konstantynopolu, w tym syn cara Borysa. Żywo zainteresowani rozwojem ośrdoka byli8 wszyscy władcy Bułgarii.
Byli wlepszej sytuacji niż Ochrud, gdyż propagowali cyrylicę.
Powstała tutaj: "Encyklopedia" Symeona, inni wybitni twórcy to Jan Egzegarcha, Grzegorz Prezbiterianin, Mnich Chrabr.

C TYRNOWO
W XIV wieku Iwan Aleksander zakłada kolejną szkołe.
Najwybitniejsi przedsatwiciele : Konstantyn Kostenecki
Teren państw abułgarskeigo wymagał wspólnego wzorca redakcji narodowej dla całej słowiańszczyzny podporządkowanej przez Bułgarię.. Bliska była greckiej stylistyce.

Po upadku tyrnowa ośrodek przeniesiono do Serbii w 1393.

W tekstach pojawiają się sztuczne zabiegi hellenizacyjne. Wprowadza się spisy antystychów- par wyrazów np heira -hera. Ortografia grecka miała być wzorem dla słowiańskeiej. Zmiana zapisu zmianiała znaczenie semantyczne wyrazu. Dla rozróżnienia fonemów wprowadzono zapis podwójnych fonemów. W redakcji języka z XIV/XV przenoszone są z greki znaki diakratyczne, które służyły do oznaczania akcentów, był to zabieg sztuczny i niepotrzebny, śmieszny i błędny. Konstantyn proponuje by zagospodarować go w inny sposób. W ten sposób można było manipulować znaczeniem tekstu.

D ATHOS I JEROZOLIMA
Tamtejsze klasztory stają się strażnikami kultury słowiańskiej.

maniło

Latopis tego popa:P
cechy:
-znazy Genealogią z baru
-kontrowersyjny-, Spór między wartościami poznawczymi a tendencyjnościa i zmyśleniami (dzieło literackie a historyczne)_, spory czy archetyp latopisu powstał w języku słowiańskim czy po łacinie
XVII w-wchodzi do historiografi( w tlumaczeniu wloskim, następnie łacińskim+ później- redakcja chorwacka-23 tomy-+przekład łacinski redakcji chorwackiej)
-cechy kroniki genealogicznej
opowiada o państwie duklańskim stworzonym przez Serbów w XI w.(od II poł zwane Zetą)
-pierwszy utwór typu Gesta na gruncie południowosłowiańskim,(por.gall anonim)
-żywe świadectwo rodzenia się południowosłowiańskiej swiadomosci narodowej
-bardzo słabo znany w serbskim średniowieczu
-obejmuje 8 wieków dziejów- nie wiadomo z jakich źródeł korzystał autor-latopis oparty na okruchach wiadomości, jakie dotarły do autora, które dowolnie modyfikował
-styl i kompozycja jest spójna dla całego utworu oprócz roz.XXXVI-cechy utworu hagiograficznego
-istnieja opinie, że latopis nie jest dziełem skończonym, z powodu braku zakończenia puenty, jednak nie jest to jedyny taki przypadek z drugiej strony:
-autor doprowadził zamysł opracowanoa początków Kościoła barskiego i przeszłości panstwa zeckiego do końca, akcja trwa do XII w.
-wiekszość historyków sądzi, że powstał w poł. Lub II poł XII w.
Autor:anonim,potomek romańskiej ludności zamieszkującej Dalmacje,emocjonalnie związany z Barem, urodził się za świetności państwa zety-ks. Michał, syn Bodin-apogeum potęgi, osoba duchowna, przedstawiciel klasy feudalnej,
biblia żródłem pomysłów konstrukcyjnych, zaporzyczony zasób leksykalny,-nie ma dat tylko dni panowania władców, okolicznosci [powstania nazw pamiatkowych, bohaterowie przypominają tych bibilijnych,

jahnette

Rzeczpospolita Dubrownicka
(tekst nie moj)
Maleńka republika miejska nad Adriatykiem, wciśnięta między Bizancjum a łaciński Zachód, między żywioł romański a słowiańszczyznę, potem między chrześcijańską Europę a opanowane przez muzułmańskich Turków Bałkany. Miasto kupców, żeglarzy i dyplomatów, subtelnych poetów i szpiegów, które przez wieki zdołało zachować faktyczną niezależność, by utracić ją dopiero w czasach napoleońskich, w jedenaście lat po Wenecji.

Osobliwością Dubrownika, obok średniowiecznych murów i baszt, nigdy zresztą nie szturmowanych, jest rozległe archiwum. Gromadzone w nim informacje mogły być środkiem obrony równie skutecznym jak kamienne fortyfikacje. Stanowi ono przy tym symbol ciągłości i odbicie mechanizmu funkcjonowania republiki patrycjuszy. Bowiem, jak pisze Joanna Rapacka, “życie biegło tu wartko, lata przynosiły jedną zmianę po drugiej i tylko główni protagoniści pozostawali niezmienni. Menčeticiowie, Lukareviciowie, Gunduliciowie, Rasticiowie, Buniciowie, Sorkočeviciowie, Puciciowie, Bobaljeviciowie i kilkanaście innych rodzin przez wszystkie wieki istnienia Dubrownika będzie decydować o losach miasta, tworzyć jego historię, politykę, ideologię i kulturę. (...) Ci dubrowniccy nobiles rekrutowali się zarówno ze starych rodzin romańskich, jak i przybyszów słowiańskich, pochodzących, jak chce tradycja, z rycerskich rodów. Uważali się wszyscy za szlachetnie urodzonych. W późniejszych czasach twierdzić będą nawet, ku zgorszeniu cudzoziemców, iż szlachectwo ich jest najstarsze na świecie”...

***
Dla zmarłej przed pięciu laty wybitnej slawistki, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, Dubrownik był życiową pasją i urzeczeniem, a napisanie jego monografii - pielęgnowanym przez lata planem. Miała to być historia Dubrownika “jako dzieła sztuki rozumianej bardzo szeroko, a więc sztuki dyplomatycznej, politycznej, kupieckiej, żeglarskiej, sztuk pięknych wreszcie”. Bowiem “największym arcydziełem sztuki dubrownickiej jest miasto jako całość...”. Powstał jedynie szkic monograficzny, wznowiony teraz w starannym opracowaniu, z posłowiem męża autorki Andrzeja Mandaliana. Wielka oczywiście szkoda, że przedwczesna śmierć Joanny Rapackiej uniemożliwiła jej stworzenie dubrownickiego opus magnum. Dla laika jednak już “Rzeczpospolita Dubrownicka” będzie źródłem mnóstwa informacji nieznanych i portretem fascynującego świata, który zdołali zbudować mieszkańcy jednego z najpiękniejszych miast Europy.

Opowieść zaczyna się w czasach legendarnych, gdy Jazon i Medea mieli w powrotnej drodze z Kolchidy odwiedzić wybrzeże dalmatyńskie. Pojawiają się w niej potem Grecy, Ilirowie, Rzymianie, Słowianie, Normanowie, Wenecjanie. Ci ostatni przejmą kontrolę nad Dubrownikiem w 1205 roku, wkrótce po IV krucjacie, której uczestnicy, miast walczyć z niewiernymi, zdobyli i złupili dalmatyński Zadar, a potem Konstantynopol.

Dubrowniczanie lawirować będą pomiędzy Wenecją a potężną w średniowieczu Serbią. Za Wenecjanami, jak wskazuje autorka, przemawiały względy nie tylko polityczne: “dla łacińskiego, na wzór rzymsko-bizantyjski ogładzonego Dubrownika, świat serbski jest światem schizmatyckim i barbarzyńskim zarazem”. Dubrowniczanie chętniej odwoływali się do tradycji Zachodu niż Wschodu. W pobliżu kościoła św. Błażeja, patrona miasta, stoi XV-wieczna kolumna z postacią Rolanda-Orlanda, palatyna Karola Wielkiego, a dubrownicką katedrę, zniszczoną w 1667 roku przez trzęsienie ziemi, ufundować miał wedle miejscowych kronikarzy król Ryszard Lwie Serce podczas powrotu z III wyprawy krzyżowej...

W 1358 r. zwierzchnictwo nad Dubrownikiem przejmuje Ludwik, król Węgier. Rozpoczynające się lata świetności miasta będą zarazem epoką najtragiczniejszą dla jego bałkańskich sąsiadów, epoką klęski Serbii oraz innych państw słowiańskich, rozszerzania się i umacniania potęgi tureckiej. “W końcu XV wieku Dubrownik ma na lądzie już tylko jednego sąsiada - jest nim Turcja”. Dubrowniczanie umieli postępować wyjątkowo zręcznie. “Decyzje Senatu dubrownickiego - pisze Rapacka - są prawie zawsze z punktu widzenia interesów miasta bezbłędne”. Dubrownik “dla Porty jest wiernym sułtańskim płatnikiem haraczu, dla chrześcijańskiego Zachodu - bastionem katolicyzmu” i służy informacjami obu wojującym stronom... To właśnie za sprawą XV-wiecznej prosperity przeobraża się w miasto z białego kamienia, wspólne dzieło budowniczych dalmackich i włoskich.

Druga połowa XV wieku to także początek rozwoju poezji dubrownickiej, pisanej po łacinie i po chorwacku. Literatura dubrownicka jest zjawiskiem niezwykłym nie tylko ze względu na jej poziom artystyczny i na fakt przeszczepienia do języka słowiańskiego zachodnich wzorców i konwencji. Także dlatego, że chodzi o literaturę skrajnie elitarną, tworzoną przez patrycjuszy, na co dzień kupców i polityków, dla własnej satysfakcji oraz dla przyjemności wąskiego grona odbiorców; Joanna Rapacka ocenia dubrownicką publiczność literacką na... 150-200 osób.

Przez karty książki przewija się barwna galeria postaci pisarzy dubrownickich. Piszący po łacinie humanista Ilija Crijević (1463-1520) marzył o powrocie do Rzymu, gdzie spędził młodość, chciał ożywić romańskie tradycje Dubrownika, a język ojczysty uważał za “iliryjski wrzask”. Otwierający kartę petrarkizmu chorwackiego poeta šiško Menčetić (1457-1527) wszczynał burdy, napastował kobiety i niefrasobliwie traktował obowiązki urzędowe (“na pytanie o przyczyny nieobecności na jednym z ważnych posiedzeń potrafił odpowiedzieć, że akurat lał wtedy deszcz”). Opat benedyktynów Mavro Vetranović (1482-1576), przeżywszy w 1526 r. atak Czarnej Śmierci, z autora wierszy miłosnych i gier pasterskich przedzierzgnął się w poetę religijnego. Sławny komediopisarz Marin Držić (1505-1567) prowadził skomplikowaną intrygę polityczną, która wyszła na jaw w kilkaset lat po jego śmierci - z pomocą Kosmy Medyceusza chciał obalić rządy dubrownickiego Senatu. Ivan Gundulić (1588-1638), potomek jednej z najstarszych rodzin patrycjuszowskich, w alegorycznej grze pasterskiej “Dubravka” zawarł wielką pochwałę dubrownickiej wolności, a w epickim poemacie “Osman”, osnutym wokół zwycięstwa polskiego królewicza Władysława Wazy pod Chocimiem, idealizując Rzeczpospolitą szlachecką bronił dubrownickiego status quo.

maniło

mam nadzieje ze tego nie bedzie

maniło

Kanon scs
Kanon
Najstarsze teksty s-c-s, pisane przez braci sołuńskich lub ich uczniów jeszcze w IX w. nie zachowały się do dzisiaj. Znane są natomiast późniejsze ich odpisy, już z X i XI w., zachowujące pewne wspólne, archaiczne cechy językowe, które w dużym stopniu odróżniają je od powstałych w tym samym czasie tekstów w formujących się dopiero językach narodowych. Księgi te nazywane są kanonem s-c-s: poświadczają one szereg charakterystycznych form, odnoszonych do tzw. klasycznego języka s-c-s, klasyfikacja ze względu na cechy językowe-fonetyczne
-nazwy umowne od miejsca znalezienia lub przechowywania, nazwiska autora,odkrywcy, pierwszego posiadacza rękopisu
Głagolickie:
-Kodeks Zograwski-przekład 4 ewangelii,odkryty w klasztorze Zografos na górze atos,rękopis-304 arkusze z X w., część stanowi wkładka cyrylicą ze wskazówkami co do odczytywania w czasie swiat i roku zwykłego
-Kodeks Mariański-podobna treść i czas powstania ^,znaleziony w klasztorze najśw. Marii panny na atosie,173 karty, 4 ewangelie bez początku i końca
-Kodeks Assemaniego-znaleziony przez jezuite assem. W jerozolimie,, ewangeliarz-aprakos X/XI w.Wybór konstantyna-cyryla
-Psałterz synajski-klasztor św. katarzyny na górze synaj, XI w. psałterz dawidowy, brak nk psalmów
-modlitewnik synajski-zbiór modlitw liturgicznych, XI w
-fragmenty Cloza-14 kart z dawnego zbioru homilii, XI w.właściciel hr. Cloz XIX w.
-Mszał Kijowski(fragmenty kijowskie)poł X w., obrządek rzymski, odkryty w jerozolimie, przechowywany w kijowskiej akademi duchownej
oraz kilka drobniejszych jak: fragmenty praskie, kartki ochrydzkie, macedońskie, rylskie etc
Cyrylickie:
-kodeks sawy(księga sawy)-129 kart-wybór ewangelii na niedziele i święta,XI w. nazwa od dopisku wymieniającego pewnego popa Sawę-rzekomego autora
-kodeks supraski-najobszerniejszy z scs,odkryty na terenie polski-klasztor bazylianów w supraślu, XI w., zawiera 24 żywoty świętych na miesiąc marzec, 23 homilie-kazania i modlitwę
-kodeks eninski-(apostoł eninski)-fragment listów apostolskich i śpiewów liturgicznych, 39 kart, odkryty niedawno w eninie w bułgarii,XI w., archaiczność języka
oraz:np 2 karty chilandarskie

to chyba caly kanon

maniło

[link widoczny dla zalogowanych]
tu jest wyjasnione co to jest to pierdolone svetoslavja