definicje

TheBrightSideOfTheTito · Wysłany: Czw 22:26, 06 Mar 2008 Temat postu: definicje

STYL [łac.], lit. sposób formułowania wypowiedzi w mowie lub piśmie, polegający na stosowaniu określonych środków ekspresji językowej dobieranych ze względu na cel wypowiedzi, intencje i nastawienie jej autora oraz przypuszczalne oczekiwania adresata.

Styl i jego odmiany
– to zespół środków językowych wybieranych przez nadawcę lub nadawców tekstu jako najbardziej przydatne ze względu na cel wypowiedzi. Podłożem zjawisk stylistycznych jest istnienie w języku elementów równoznacznych i bliskoznacznych, spośród których przy tworzeniu tekstów można wybierać. Zasób środków synonimicznych jest różny w różnych działach faktów językowych, np. w odmianie wyrazów znacznie mniejszy niż w słownictwie i składni.
Wyróżnia się na ogół style indywidualne (styl autora, styl utworu) oraz style typowe (np. styl gatunku, prądu literackiego, styl epoki). Szczególnie ważnym rodzajem stylów typowych są style funkcjonalne (zwane także językami funkcjonalnymi). O wyborze środków stosowanych w działalności językowej w różnych dziedzinach życia społecznego rozstrzyga cel tej działalności. Powtarzalność wyboru takich, a nie innych elementów językowych w wypowiedziach funkcjonujących w określonej sferze rzeczywistości społecznej prowadzi do wytworzenia się norm stylistycznych, które obejmują zespoły środków, ocenianych jako szczególnie przydatne w danym typie kontaktów językowych, a tym samym do wytworzenia się stylów funkcjonalnych. Przynależność jednostek językowych do tych zespołów określa się jako jeden z rodzajów ich nacechowania stylistycznego (takie nacechowanie wyrazów i wyrażeń sygnalizują słowniki za pomocą tzw. kwalifikatorów, np. potoczne, urzędowe, poetyckie itp.).
W rozwiniętym języku ogólnonarodowym można wyróżnić kilka podstawowych stylów funkcjonalnych. Zróżnicowanie współczesnej polszczyzny ogólnej na główne odmiany stylowe bywa przedstawiane rozmaicie. Dyskusyjna jest zwłaszcza pozycja języka czy stylu artystycznego. Niektórzy badacze (głównie językoznawcy) traktują tę odmianę jako jeden ze stylów funkcjonalnych języka pisanego. Przeciwnicy takiego ujęcia (głównie literaturoznawcy) uzasadniają swoiste stanowisko języka artystycznego (poetyckiego) wśród odmian językowych.
Kwestionuje się również często pojęcie stylu dziennikarsko-publicystycznego. Argumentem jest tu przede wszystkim trudność wyabstrahowania z wypowiedzi dziennikarskich (ze względu na wielość funkcji społecznych prasy tak wyraźnie zróżnicowanych językowo, jak np. notatka informacyjna, artykuł publicystyczny, reportaż, felieton) wspólnego im wszystkim zespołu środków stylistycznych.
Najmniej sporne jest istnienie stylu naukowego i stylu urzędowego. Celem pracy naukowej jest wypowiadanie prawdziwych i dostatecznie ogólnych sądów o rzeczywistości. Z potrzebą precyzyjnego formułowania takich sądów wiąże się bezpośrednio m. in. duży udział w wypowiedziach naukowych – terminów (wyrazów zasadniczo jednoznacznych, o ściśle zdefiniowanym i ostrym znaczeniu) oraz złożonych konstrukcji syntaktycznych, zdolnych do ujęcia skomplikowanych stosunków logicznych między treściami zdań składowych. Charakterystyczna jest tu także częstość użycia wyrazów i wyrażeń, określających postawę intelektualną autora wobec jego własnych twierdzeń (prawdopodobnie, zasadniczo, moim zdaniem, jak sądzę itp.) oraz pewne, często zwyczajowo utarte formy nawiązywania kontaktu z czytelnikiem (zwróćmy uwagę na..., rozpatrzmy z kolei zagadnienie... itp.).
Styl urzędowy (oficjalno-urzędowy, urzędowo-kancelaryjny), analizowany niekiedy w obrębie szerzej pojętego języka normatywno-dydaktycznego, obejmuje wypowiedzi, których główną funkcją jest regulowanie stosunków między obywatelami a instytucjami społecznymi i państwowymi. W charakterystyce tej odmiany uwypukla się m.in. takie cechy, jak: częstość ujęć bezosobowych i kategorycznych (zabrania się, nie jest dozwolone, winien jest, jest obowiązany itp.), obecność ogólnie przyjętych formuł (np. na początku i w zakończeniu pism urzędowych), schematyczny układ tekstu (np. punkty, podpunkty, paragrafy).
W języku ogólnonarodowym mówionym wyróżnia się zazwyczaj jego postać dialogową jako styl potoczny (konwersacyjny), służący do porozumiewania się, w codziennych kontaktach między ludźmi. Cechuje go swoiste słownictwo, w którego skład wchodzi wiele elementów o zasięgu środowiskowym (regionalizmy, profesjonalizmy) oraz wyrazów i wyrażeń zabarwionych emocjonalnie. W składni stylu potocznego uderzają przede wszystkim konstrukcje syntaktyczne budowane bez dbałości o ścisłą hierarchizację członów składowych, skrótowe i niepełne, zrozumiałe często tylko na tle znanej rozmówcom sytuacji, uzupełniane mimiką i gestem.
Monologowa postać języka mówionego, określana jako styl przemówień lub styl retoryczny, odznacza się wielkim zróżnicowaniem. Jest to widoczne przy porównaniu np. przemówień okolicznościowych (wygłaszanych na przyjęciach dla wywołania nastroju serdeczności czy podtrzymania humoru) z przemówieniami politycznymi albo wykładami, których tekst, zwykle przygotowany na piśmie, po usunięciu zwrotów do słuchaczy i cech uwarunkowanych samą techniką ustnego przekazu łatwo przybiera postać artykułu publicystycznego czy naukowego.
Jak widać z tego szkicowego opisu, granice między stylami funkcjonalnymi nie są ostre. Odmiany stylowe języka różnią się nie tyle poszczególnymi składnikami, ile ich zespołami, ich różnym zhierarchizowaniem w obrębie tych zespołów i odrębnością funkcji pełnionych w poszczególnych typach wypowiedzi.
Jak wynika z definicji stylu, stylistyczną ocenę wypowiedzi trzeba opierać na stwierdzeniu stopnia celowości dokonanego w niej doboru materiału językowego, decydującego o jej cechach charakterystycznych. Nie ma więc właściwie ogólnie obowiązujących zasad dobrego stylu. Tak np. jasność, prostota, zwięzłość uznawane dość powszechnie za zalety stylu, mogą być ze względu na zamierzenia autora wypowiedzi właściwościami niepożądanymi (np. uczestnikom rozmów dyplomatycznych często zależy właśnie na sformułowaniach ogólnikowych i wieloznacznych).
Jeżeli nie zachodzą jednak jakieś okoliczności szczególne, wymienione cechy stylu można istotnie uważać za jego zalety. Za najważniejszą, najbardziej podstawową spośród nich trzeba uznać jasność, czyli komunikatywność. Piszącemu czy mówiącemu chodzi przecież zazwyczaj o to, żeby go jak najlepiej rozumiano. Toteż jest rzeczą oczywistą, że w wyborze środków językowych musi się on liczyć z czytelnikiem czy słuchaczem, z jego możliwością dobrego "odbioru" przekazywanej treści.
W odróżnieniu od komunikatywności stylu, którą się określa ze względu na oddziaływanie tekstu na odbiorcę, prostota stylu stanowi wewnętrzną cechę samego tekstu. Istotę tej cechy najlepiej można uchwycić, zestawiając ją z przeciwstawnymi: zawiłością, ozdobnością, pretensjonalnością. Wypowiedź stylistycznie prosta (w przeciwieństwie do zawiłej) charakteryzuje się przede wszystkim doborem wyrazów najbardziej w danej sytuacji naturalnych i tokiem składniowym wiernie odbijającym najbardziej spontaniczny porządek opisu, narracji czy rozumowania. Jako prosty (w przeciwieństwie do ozdobnego) określi się także styl wypowiedzi, pozbawionej środków stylistycznych wprowadzanych wyłącznie dla podniesienia walorów estetycznych (np. kunsztownych przenośni, porównań, omówień). Z prostotą stylu szczególnie ostro kontrastuje jego pretensjonalność, wynikająca zwykle z pogoni za tanimi efektami stylistycznymi (są nimi np. zbanalizowane przenośnie w rodzaju: w zaraniu dziejów, opuścić mury uczelni), z kokietowania czytelnika czy słuchacza snobistycznym, pseudonaukowym czy pseudowytwornym słownictwem (np.: trend, preferować, w permanencji, poddać dogłębnej analizie, rozpatrywać problem we właściwym kontekście; nie zdążyłem skonsumować zupy, spoczął na krześle itp.), z chęci zaskakiwania go niezwykłym układem członów składniowych i zdań.
Wypowiedź sformułowana prosto jest znaczeniowo przejrzysta: uwaga odbiorcy nie zatrzymuje się na jej kształcie słownym, ale skupia wyłącznie na przekazywanej treści. Tak więc prostota stylu stanowi jeden z głównych warunków jego zrozumiałości, a tym samym skutecznego oddziaływania. Z tego przede wszystkim powodu trzeba ją uznać za cenną zaletę wysłowienia.
Prostota stylu wiąże się zwykle z rzetelną postawą autora tekstu w stosunku do własnej działalności, i to nie tylko słownej. Sądy i opinie intelektualnie dopracowane, przemyślane gruntownie najczęściej przybierają właśnie prosty kształt językowy. Tak więc omawiana cecha stylu dobrze świadczy o mówiącym czy piszącym jako o człowieku, któremu istotnie zależy na osiąganiu obiektywnych celów społecznych.
Zwięzłość wypowiedzi polega na niewystępowaniu w niej elementów zbędnych ze względu na jej funkcję komunikatywną i nie pełniących żadnych funkcji stylistycznych. Zwięzłość nie szkodząca zrozumiałości tekstu stanowi jego zaletę, ponieważ oszczędza nadawcy i odbiorcy wypowiedzi wysiłku i czasu potrzebnego do porozumienia się. Do jak największej ekonomii słowa powinno się dążyć przede wszystkim w tekstach pisanych. Wypowiedzi ustne, zwłaszcza obszerniejsze i bardziej skomplikowane treściowo, takie jak: wykład, referat, przemówienie, aby zachować komunikatywność, wymagają na ogół większego "zużycia" materiału słownego, ponieważ słuchacz, inaczej niż czytelnik, nie może wrócić do tych partii tekstu, których od razu nie zrozumiał. Wytrawni wykładowcy i mówcy nie unikają więc powtarzania szczególnie ważnych i trudnych fragmentów swych wypowiedzi (zwykle w odmiennym sformułowaniu) i posługują się często szeregami synonimicznymi po to, żeby dać swemu audytorium czas na zastanowienie się czy po prostu wypoczynek.
Zwięzłości wypowiedzi szkodzi przede wszystkim występowanie pleonazmów (np. potencjalne możliwości), wyrazów treściowo pustych (m.in. teren, np. na terenie Warszawy zbudowano nowy wieżowiec = w Warszawie zbudowano...; fakt, np. trzeba się liczyć z faktem ujemnego wpływu = ...z ujemnym wpływem; proces, np. metoda ważna w procesie nauczania = ...w nauczaniu) oraz tzw. wyrażeń opisowych (np. ulec zepsuciu = zepsuć się).

1. Styl gatunków dziennikarskich: teksty pisane tym stylem mają wyróżniać się co najmniej dwa gatunki wypowiedzi, odrębne stylistycznie: informacja dziennikarska i artykuł.
Informacja dziennikarska to krótkie teksty, których celem jest przekazanie wiadomości na określony temat. Są one pisane w radiu i telewizji i wtórnie odczytywane.
Artykuł dziennikarski to dłuższa forma wypowiedzi, przede wszystkim prasowej, zawierająca nie tylko informacje, lecz także omówienie, zazwyczaj dotyczy on jednej aktualnej kwestii ogólniejszej. Jest bardziej różnorodny językowo i mniej w nim wyrazów niezależnych od autora, zdania buduje się zróżnicowane i skomplikowane składniowo.

2.Styl artystyczny – styl dzieła literackiego – dzieła sztuki, które rządzi się innymi prawami niż wszelkie inne komunikaty językowe. Występują ty silne mody stylistyczne i indywidualne upodobnia autorów (odmiana pisana).
Wyróżniki:
- Fonetyczne środki stylistyczne:
o Eufonia – instrumentacja zgłoskowa,
o Onomatopeje – imitowanie zjawisk akustycznych za pomocą dźwięków mowy,
o Rymy – zgodność grupy głosek w wyrazach kończących się na dwa lub więcej okresów poczynając od ostatniej samogłoski akcentowanej,
o Rytm – zależy od liczby sylab powtarzających się w poszczególnych wersach i od sposobu rozłożenia w nich akcentów wyrazowych.
- Morfologiczne środki stylistyczne – formy dawne, archaizmy, zdrobnienia, zgrubienia, formacje o charakterze żartobliwym, neologizmy;
- Składniowe środki stylistyczne:
o Apostrofa,
o Powtórzenie,
o Anafora (szczególny przypadek powtórzenia) – kolejne zdania, wersy, strofy, rozpoczynają się tym samym wyrazem lub zespołem wyrazów;
o Paralelizm składniowy – polega na analogii w budowie kolejnych (następujących po sobie) zdań, asymetria w ich rozkładzie;
o Inwersja – przedstawienie wyrazów, które w wypowiedzi nie nacechowanej stylistycznie występowałyby w innym, ogólnie przyjętym szyku.
- Leksykalne środki stylistyczne – poetyzmy (wyrazy, które wykazują nacechowanie stylistycznie podniosłe, których zakres występowania jest ograniczony do stylu artystycznego);
- Figury stylistyczne, czyli topy poetyckie:
o Epitety – przydawki określające rzeczownik wyrażone przymiotnikiem i imiesłowem lub rzeczownikiem,
o Porównania – zestawienie ze sobą dwóch przedmiotów lub zjawisk podobnych do siebie ze względu na jakąś wspólną cechą,
o Metafora (przenośnia) – zestawienie obok siebie wyrazów, między którymi zachodzi jakieś podobieństwo,
o Hiperbola – świadoma, zamierzona przez pisarza przesada w traktowaniu jakiegoś przedmiotu lub zjawiska,
o Metonimia (zamienia) - przeniesienie nazwy jednego przedmiotu na inny na podstawie związku zachodzącego pomiędzy nimi,
o Peryfraza (omówienie) - zamiast nazwy jakiegoś przedmiotu, osoby lub zjawiska używa się konstrukcji opisowej, równoważnej znaczeniowo np. autor „Pana Tadeusza” zamiast Adam Mickiewicz,
o Oksymoron – metaforyczne zestawienie wyrazów o znaczeniach przeciwnych, wykluczających się wzajemnie,
o Alegoria – za pomocą opisów konkretnych obrazów, postaci, motywów, wydarzeń przedstawia się treść metaforyczną – domyślną,
o Symbol – kierunkowanie myśli czytelnika poprzez przedstawione w utworze literackim postaci, przedmioty, zdarzenia ku innym treściom – bezpośrednio nie ujawnionym lecz domyślnym, istotą symbolu jest wieloznaczność treści sugerowanych przez obraz poetycki.

3.Styl urzędowo – kancelaryjny: teksty pisane tym stylem służą regulowaniu różnego rodzaju stosunków oficjalnych, między ludźmi albo informować o pewnych działaniach, albo nakazywanie wykonania pewnych czynności. Stylem urzędowym są więc pisane wszelkie zawiadomienia, ogłoszenia, anonse, rozporządzenia, upomnienia, nakazy, zakazy. Takiego samego stylu wymaga się od osób, które zwracaja się w jakiejś sprawie do władzy. Te pisma to prośby, skargi, zażalenia, deklaracje.
Stylem tym są pisane rozmaite pisma i listy. Jest najbardziej sformalizowany. Składnia nie powinna być zawikłana, należy wykorzystywać zdania pojedyncze.

4.Styl naukowy: Styl naukowy – charakterystyczny dla dzieł specjalistycznych – podręczników, encyklopedii, publikacji naukowych, leksykonów itp. Brak elementów potocznych, figur artystycznego wyrazy, nacechowania emocjonalnego. Charakterystyczne terminy naukowe mogą wystąpić również bez jego udziału np. w esejach.
Wyróżniki:
- Poprawny pod względem gramatycznym;
- Zdania rozbudowane, najczęściej podrzędnie złożone – służą precyzyjnemu, ścisłemu i przejrzystemu wyrażaniu myśli;
- Słownictwo fachowe, specjalistyczne, terminy naukowe, bez znajomości których tekst jest nieczytelny;
- Funkcja poznawcza;
- Obecność wykresów, tabel, przypisów, cytatów, przejrzystość kompozycyjna (rozdziały, akapity);
- Brak środków artystycznych oraz nacechowania emocjonalnego;
- Dążenie do jednoznaczności i precyzji;
- Terminologia naukowa, symbole, wzory itp.;
- Język jest jednoznaczny.

Styl potoczny – mówiona, nieoficjalna i najswobodniejsza odmiana języka, służąca do porozumiewania się w codziennych sprawach.
Wyróżniki:
- Obecność słownictwa nacechowanego emocjonalnie (zdrobnienia, zgrubienia), ekspresywnie,
- Stałe związki frazeologiczne,
- Występowanie licznych zaimków – ten, tu, ktoś, gdzieś itp.,
- Liczne powtórzenia,
- Swobodna składnia – zdania urywane, eliptyczne, wtrącone, równoważniki zdań, ograniczona liczba spójników, niemal nie występują zdania wielokrotnie złożone,
- Częste występowanie środków językowych służących funkcji fatycznej (nawiązanie i podtrzymanie kontaktu) np. formy wołacza.

Styl publiczny: nazywa się go też stylem monologowym. Jest to język wypowiedzi polityków, działaczy społecznych, język kazań, wystąpień sądowych, prelekcji publicznych, ale także styl, którego używa każdy, kto publicznie zabiera głos.
Typowe dla tych wypowiedzi jest uzupełnienie przekazu językowego środkami pozasłownymi – intonacją, zawieszaniem głosu, pauzą, a także pozajęzykowymi – mimiką i gestami. Często nawiązuje się do tego, co już się powiedziało wcześniej, i to ma pomóc w zapamiętaniu treści przez słuchaczy.
Składnia powinna byś przemyślana i staranna i niekoniecznie prosta; pojawiają się konstrukcje o charakterze wyjaśniającym, stosuje się określone figury retoryczne takie jak powtórzenie, pytanie retoryczne, antyteza. Charakterystyczna jest posługiwanie się językowymi perswazjami, które odwołują się do rozumu lub emocji słuchacza.

Język i jego odmiany
Język polski przeciwstawia się na przykład czeskiemu, angielskiemu, węgierskiemu jako odrębny język narodowy. W obrębie każdego języka narodowego można wyróżnić dwie zasadnicze odmiany: język ogólny i odmianę gwarową.
Językiem ogólnym posługują się członkowie środowisk inteligenckich, a także ci chłopi, robotnicy, rzemieślnicy, którzy nauczyli się go w szkole, bądź w kontaktach z inteligencją, bądź też za pośrednictwem środków masowego przekazu. Język ogólny jest najbardziej uniwersalnym narzędziem porozumiewania się, służy bowiem zaspokajaniu najróżnorodniejszych potrzeb komunikacyjnych. Jest językiem państwowym, językiem piśmiennictwa oraz językiem warstw wykształconych.
Odmiana gwarowa to ogół dialektów, jakimi posługują się mieszkańcy wsi. Jest ona bardzo zróżnicowana terytorialnie, zarówno w zakresie wymowy jak poszczególnych właściwości gramatycznych. Odmiana gwarowa służy zazwyczaj wyłącznie codziennemu porozumiewaniu się, stąd w słownictwie gwarowym niewiele jest wyrazów abstrakcyjnych, przy równoczesnym bogactwie wyrazów konkretnych związanych z życiem wiejskim, pracą na roli, hodowlą, obyczajami wsi itp. Ogniwem pośrednim między językiem ogólnym a gwarami są gwary miejskie (p. gwara).
Język ogólny zapożycza niejednokrotnie elementy gwarowe. Dotyczy to niemal wyłącznie słownictwa (por. istniejące dziś w języku ogólnym dialektyzmy podhalańskie: perć, piargi, siklawa, turnia). Z drugiej jednak strony wprowadzanie do języka ogólnego cech gwarowych, zwłaszcza w zakresie wymowy, jest wykroczeniem przeciwko normie językowej; por. niepoprawną wymowę warszawską, spotykaną także wśród inteligencji, typu: gięś (zamiast: gęś), chięć (zamiast: chęć), lypa (zamiast: lipa).
Inaczej rzecz się ma z tzw. regionalizmami, a więc odrębnościami leksykalnymi i gramatycznymi mowy warstw wykształconych różnych regionów Polski, np. krakowskie: ta magiel, litra, krawatka, rączka (w zn. "obsadka"), brusznica (w zn. "borówka"); poznańskie: modrak "chaber", sklep "piwnica", skopowina "baranina", młodzie "drożdże", węborek "wiadro"; krakowskie: sekować "szykanować" nie stanowią wykroczeń przeciwko poprawności językowej.
W ramach języka ogólnego wyodrębniamy język mówiony (potoczny) oraz język pisany (literacki). Podział ten wynika z odmienności środków wyrazu stosowanych w mowie i piśmie uwarunkowanej różnicą celów i zakresów treściowych wypowiedzi mówionych i tekstów pisanych.
Język mówiony (potoczny) służy przekazywaniu doraźnych informacji. Wypowiedzi są zwykle formułowane pośpiesznie, bez troski o poprawność. Nie ma więc mowy o precyzji wyrażania myśli, mniej przemyślany jest dobór wyrazów, często stosowane są wyrazy potoczne, okazjonalne, ekspresywne. Więcej tu też tzw. "wyrazów modnych". Zdania mówione są zwykle pojedyncze lub złożone współrzędnie; często zdarzają się wykolejenia. Mówiący rozporządza ponadto całym arsenałem środków "pozajęzykowych", których brak w języku pisanym, a mianowicie intonacją, mimiką, gestem, akcentem, związkiem wypowiedzi z sytuacją itp., co zwalnia go z obowiązku precyzyjnego i wyczerpującego wyrażania myśli. W języku potocznym spotykamy szczególnie dużo błędów i wykolejeń, zwłaszcza składniowych. Trzeba jednak pamiętać, że przestrzeganie surowych rygorów w mowie codziennej jest nie tylko bardzo uciążliwe, ale często niewykonalne.
Język pisany (literacki) służy komunikowaniu treści nie związanych bezpośrednio z życiem codziennym, a także komunikowaniu o sprawach codziennych w sposób niepotoczny (np. w publicystyce, pismach urzędowych itp.). Wypowiedzi pisane muszą być pełniejsze treściowo od mówionych (brak kontekstu sytuacyjnego). Dzięki możności lepszego przemyślenia wypowiedzi pisanych właściwe jest im bardziej ekonomiczne (zwięzłość) i precyzyjne (jasność) wykorzystanie środków językowych. Charakterystyczną cechą tej odmiany języka ogólnego jest rozmaitość składni i duży udział zdań złożonych podrzędnie. Język pisany dysponuje większym zasobem słownictwa (także spoza sfery codzienności), mniejszy jest w nim natomiast udział słownictwa ekspresywnego, wyrazów profesjonalnych, a także regionalizmów.
Obie omówione wyżej odmiany języka ogólnego obejmują poszczególne style, używane w różnych dziedzinach działalności członków danego społeczeństwa (tzw. style funkcjonalne). W odmianie mówionej wyodrębniamy styl monologowy i konwersacyjny, w odmianie pisanej zaś – styl naukowy, artystyczny, urzędowy i publicystyczny.
Styl naukowy odznacza się precyzją w formułowaniu wypowiedzi. Wiąże się to ściśle z jego funkcją, jaką jest "wypowiadanie zdań prawdziwych o rzeczywistości, wiodących umysł odbiorcy ku prawdziwemu poznaniu". Postulatem stylu naukowego jest więc jasność i dokładność przedstawiania rzeczywistości. W wypowiedziach naukowych przeważają wyrazy jednoznaczne, abstrakcyjne, brak natomiast wyrazów zabarwionych emocjonalnie oraz rozbudowanej synonimiki, mogącej zaciemnić sens wypowiedzi, utrudnić jej zrozumienie. Wiele jest terminów, często definiowanych w toku wypowiedzi; duży udział terminologii to podstawowa właściwość stylu naukowego. Brak w nim archaizmów i dialektyzmów, natomiast z natury rzeczy wiele tu neologizmów, związanych z nazywaniem nowych rzeczy i zjawisk, oraz wyrazów obcych i zapożyczonych, koniecznych w związku z międzynarodowym charakterem nauki. Składnia odznacza się dużym stopniem zintelektualizowania, dominują zdania złożone podrzędnie, i to wielokrotnie. Liczne są w tekstach naukowych tzw. wskaźniki nawiązania: w związku z tym...; wynika z tego, że...; po pierwsze,... po drugie... ; jak zostało powiedziane... itp. Nawiązania takie zwiększają spoistość wypowiedzi.
Styl artystyczny to ogół środków językowych właściwych literaturze pięknej. Nie sposób podać pobieżnej nawet charakterystyki tej odmiany, właściwie bowiem tyle jest tu stylów, ilu pisarzy. Od innych odmian różni się styl artystyczny szczególnym bogactwem słownictwa (pisarze dla celów artystycznych wyzyskują m.in. dialektyzmy, wyrazy środowiskowo-zawodowe, archaizmy), rozbudową synonimiki oraz – w związku z pełnieniem przez teksty literackie przede wszystkim funkcji estetycznej – różnorodnością tzw. środków obrazowania. Odmiana poetycka obejmuje ponadto repertuar środków dźwiękowych (wersyfikacyjnych).

Styl publicystyczny, styl urzędowy oraz styl przemówień składają się razem na odmianę dydaktyczno-normatywną języka pisanego. Mieści się w niej zarówno język środków masowego przekazu – prasy, radia i telewizji (nazywany często językiem dziennikarsko-publicystycznym lub, w skrócie, językiem prasy) – jak też język urzędowo-kancelaryjny, język wszelkiego rodzaju przemówień, a wreszcie – język podręczników i popularnych poradników ze wszelkich dziedzin. Język dydaktyczno-normatywny stoi często na pograniczu języka pisanego i mówionego, wiele bowiem przemówień i pogadanek nie jest improwizowanych, lecz wygłaszanych po uprzednim przygotowaniu, a więc po dokonaniu pewnej pracy nad formą wypowiedzi.
Charakterystyczne dla stylu publicystyczno-dziennikarskiego jest współistnienie środków językowych "literackich" z licznymi zwrotami i wyrażeniami potocznymi, a nawet dosadnymi, o silnym zabarwieniu emocjonalnym. W składni przeważają zdania krótkie o nieskomplikowanej budowie. Wyraźna jest tendencja do skrótowości wypowiedzi. Konieczność szybkiego przekazywania informacji wpływa niestety często na niestaranność, a nawet niepoprawność języka dziennikarskiego. Do najczęstszych błędów i uchybień należy tu nadużywanie wyrazów obcych, wyrazów "modnych" i szablonów frazeologicznych oraz niestaranna konstrukcja zdań, braki polegające na użyciu wyrazów niewłaściwych pod względem znaczeniowym i stylistycznym (p. błędy językowe).
Styl urzędowy cechuje obfitość formuł przydatnych tu, ale nie zawsze poprawnych, często kalkowanych z wzorów obcych (zwłaszcza niemieckich). Charakterystyczne jest posługiwanie się formami strony biernej (np. rachunek winien być uiszczony..., obywatel obowiązany jest...) oraz konstrukcjami nie-osobowymi (np. nie palić, zabrania się...). Dużo jest frazeologii zapożyczonej z różnych dziedzin, zwłaszcza z dziedziny administracji, handlu, ekonomii i prawa.
W języku potocznym trzeba wystrzegać się ulegania bardzo silnie dziś oddziałującym wzorcom stylu urzędowego.
Język literacki
Główna odmiana języka narodowego stosowana przez wszystkich wykształconych członków danej grupy etnicznej, bez względu na ich pochodzenie społeczne i terytorialne, wiek, płeć oraz zawód. W przeciwieństwie do odmian terytorialnych (dialekt, dialekt miejski) i socjalnych ((-) żargon) języka narodowego j.l. obsługuje najbardziej ogólne i wspólne potrzeby komunikacyjne społeczeństwa – w różnych zakresach sytuacyjno-funkcjonalnych życia publicznego i prywatnego. Jakkolwiek jego historycznym podłożem i podstawą kształtowania się jest zazwyczaj jedna z odmian języka narodowego (np. języka wyższych warstw społeczności miejskiej), j.l. nabiera charakteru uniwersalnego: konstytuuje normy poprawności (norma językowa) utrwalane w nauczaniu szkolnym i realizowane przez instytucje administracyjne, polityczne, kulturalno-oświatowe. W życiu zbiorowości gra ważną rolę, umożliwiając identyfikację jednostki z szerszą zbiorowością (funkcja jednocząca), służy narodowemu samookreśleniu i wyodrębnieniu spośród innych wspólnot narodowych (funkcja separująca), świadczy o wyższej organizacji narodowego państwa (funkcja prestiżowa), wreszcie uświadamia członkom danego społeczeństwa istnienie skodyfikowanych norm, będących podstawą oceny ich sprawności językowej (funkcja ramy odniesienia). J.l. występuje w dwojakiej postaci: języka pisanego i języka mówionego. W swej postaci pisanej j.l. jest podstawowym narzędziem kultury narodowej.

Wg klasyfikacji Zenona Klemensiewicza język naukowy jest drugą odmianą języka literackiego. Jego funkcja polega „na wypowiadaniu zdań prawdziwych o danej rzeczywistości, które autor zdobywa i dostarcza odbiorcy przez skierowanie umysłu ku prawdziwemu poznaniu, tzn. ku myślom, które dają odbicie obiektywnej rzeczywistości i są z tą rzeczywistością zgodne”

Język narodowy
System językowy będący podstawowym środkiem porozumiewania się członków określonej grupy etnicznej; kształtuje się stopniowo w drodze społecznej akceptacji określonych norm językowych, towarzyszy rozwojowi i przemianom społecznym narodu, utrwalając je bezpośrednio lub pośrednio w swojej strukturze. J.n. jest jako całość zróżnicowany diachronicznie, w jego toku ewolucyjnym wyodrębniają się historyczne okresy charakteryzujące się swoistymi właściwościami i tendencjami (np. polszczyzna XVI-wieczna). Podlega też zróżnicowaniom w przekroju synchronicznym, obejmując odmiany terytorialne (dialekt) oraz (-) środowiskowe ((-) żargon). W obrębie j.n. kształtuje się język literacki oraz język potoczny. Dużą rolę w procesie kształtowania się j.n., szczególnie we wczesnych stadiach jego rozwoju, odgrywa piśmiennictwo, a w szczególności literatura, preferując określone normy językowe i przyczyniając się do ich upowszechnienia. Inna nazwa: język etniczny. Por. język mówiony, język pisany, style funkcjonalne.

Zdanie to zespół wyrazów wykazujących gramatyczną zależność od siebie, w którym występuje orzeczenie w formie osobowej czasownika.
1. Rodzaje zdań.
Zdania, w których podmiot lub orzeczenie mają określenia (w postaci przydawek, dopełnień lub okoliczników) – to zdania rozwinięte, np. Młody chłopak kopał piłkę na boisku. Zdania bez tych określeń – to zdania proste lub nierozwinięte, np. chłopiec pisze. Zdania zawierające tylko jedno orzeczenie – to zdania pojedyncze, np. Ojciec ciężko pracuje. Zdania składające się z dwóch lub więcej zdań pojedynczych albo ich równoważników – to zdania złożone, np. Pogoda była piękna, słońce świeciło jasno. Nie wiedziałam, że jesteś chory. Zdania pojedyncze, składające się na zdanie złożone, są powiązane składniowo w jedną całość w sposób współrzędny lub podrzędny. Zdanie złożone współrzędnie składa się ze zdań wzajemnie się uzupełniających, ale składniowo niezależnych. Łączą się one albo bezpośrednio, albo za pomocą spójników współrzędnych, np.: Słońce zaszło, zapadła noc. Był młody, ale wiele już przeżył. Koło domu przepływał strumień i rosły wielkie drzewa. Natomiast zdania złożone podrzędnie składają się ze zdań pozostających względem siebie w stosunkach zależności: zdanie podrzędne jest tu zależne od zdania nadrzędnego i bliżej je określa. Zdanie podrzędne łączy się ze zdaniem nadrzędnym za pomocą zaimków względnych, pytajnych, spójników podrzędnych, partykuł pytajnych i in., np.: Nie wiem, kto przyszedł. Ciekawa jestem, czy uda się nasza wyprawa. Zdanie podrzędnie złożone może się składać z kilku zdań; jedno z nich, nadrzędne w stosunku do innych, jest zdaniem głównym, pozostałe zaś zdania podrzędne są zdaniami pobocznymi, np. Mam nadzieję, że zrobicie wszystko co możliwe, aby dotrzymać terminu.
Ze względu na znaczenie zdania podrzędne dzielą się na podmiotowe, orzecznikowe i określające. Zdanie podmiotowe zastępuje podmiot zdania nadrzędnego, np. Co się stało, to się nie odstanie. Zdania orzecznikowe zastępują orzecznik zdania nadrzędnego, np. Nie był wcale taki, jak się wydawał. Zdania określające zastępują określenia zdania nadrzędnego – czyli dopełnienia, przydawki, okoliczniki. Zależnie od tego, co zastępują – dzielą się na zdania dopełnieniowe, przydawkowe i okolicznikowe. Zdania okolicznikowe z kolei, zależnie od rodzaju okolicznika, który zastępują – dzielimy na zdania okolicznikowe:
a. miejsca, np. Gdziekolwiek wstąpił, wszędzie witano go z radością;
b. czasu, np. Nim słońce wzejdzie, rosa oczy wyje;
c. sposobu, np. Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz;
d. stopnia, np., W miarę jak się zbliżał, widok stawał się wyraźniejszy;
e. celu, np. Wstał z krzesła, by się przywitać;
f. przyczyny, np. Nie lubię go, ponieważ jest nieuczynny;
g. warunku, np. Gdybyś nie wyjechał, nie minęłaby cię ta okazja;
h. przyzwolenia, np. Choćbym chciał, nic z tego nie będzie;
Zarówno wśród zdań pojedynczych, jak i złożonych mogą występować tzw. zdania bezpodmiotowe, np.: Na horyzoncie widać góry. Słyszy się często narzekania na młodzież.
Ze względu na cel wypowiedzi dzielimy zdania na oznajmujące, pytające i rozkazujące. W zdaniu oznajmującym wypowiadamy sądy o czymś, np.: Wiedza to potęga. Nie mam czasu. W zdaniu pytającym zwracamy się z pytaniem i oczekujemy na nie odpowiedzi, np.: Kto tam stoi? Ile masz lat? W zdaniu rozkazującym wypowiadamy rozkazy, polecenia, życzenia, prośby, np.: Idźcie już! Przestałbyś się dąsać!
2. Układ wyrazów w zdaniu.
Zdanie dzieli się zasadniczo na dwie grupy wyrazów: 1) grupę podmiotu oraz 2) grupę orzeczenia (wraz z określeniami). Stosunki między wyrazami wewnątrz tych grup wyrażają się poprzez związki rządu, zgody i związki przynależności. Najczęściej w zdaniu grupa podmiotu poprzedza grupę orzeczenia, np. Wujek Józef przynosił dzieciom cukierki. Częste są jednak konstrukcje, w których na pierwszym miejscu znajduje się grupa orzeczenia, zwłaszcza wówczas, kiedy chodzi o logiczne wyróżnienie podmiotu (np. na końcu zdania), np.: Zakończyły się właśnie narciarskie mistrzostwa świata. Nie należy jednak stosować takiego układu w zdaniach bardzo rozwiniętych, w których podmiot byłby nadmiernie oddalony od orzeczenia, np. "Miłym zaskoczeniem był dla kibiców rozgrywanego w Warszawie meczu hokeistów polskich i rumuńskich wynik 3:0 dla Polaków" (zamiast: Wynik meczu hokeistów polskich i rumuńskich, rozgrywanego w Warszawie, był miłym zaskoczeniem dla kibiców: 3:0 dla Polaków). W konstrukcjach, w których podmiot wtrącony jest w obręb grupy orzeczenia, trzeba unikać umieszczania orzeczenia na drugim miejscu, po okoliczniku, np. "W tym domu przebywał wielki uczony aż do śmierci" (lepiej: W tym domu wielki uczony przebywał aż do śmierci). Rzadko i tylko w języku pisanym, stylizowanym zdarza się szyk przestawny z orzeczeniem w środku grupy podmiotu, np. Dzienne umilkły już gwary. Z powyższych przykładów wynika, że w języku polskim układ wyrazów w zdaniu jest zasadniczo swobodny, nie ma charakteru gramatycznego, nie rozstrzyga bowiem o funkcji składniowej poszczególnych członów zdania. Konstruując zdanie, należy się liczyć z tym, że pozycje początkowa i końcowa w zdaniu są pozycjami zaakcentowanymi logicznie. Na tych pozycjach należy więc umieszczać wyrazy znaczeniowo najważniejsze (por. np. Koniecznie przynieś mi ten list! i Przynieś mi ten list koniecznie!). Nie powinny się natomiast znajdować na początku ani na końcu zdania wyrazy znaczeniowo niesamodzielne (m.in. nieakcentowane zaimki), np. "Mam kilku braci, ale nie ma tu ich" (zamiast:...ale ich tu nie ma).
Wyjątkowo układ wyrazów w zdaniu ma wartość gramatyczną, funkcjonalną, kiedy:
a. podmiot i dopełnienie nie różnią się formalnie od siebie, tzn. maja tę samą postać w mianowniku i w bierniku. Należy wówczas stawiać bezwzględnie podmiot na pierwszym miejscu, aby uniknąć nieporozumień, jak np. w zdaniu: "Ślub kościelny powinien poprzedzać ślub cywilny" (zamiast: Ślub cywilny winien poprzedzać ślub kościelny); lepiej jeszcze (dla uniknięcia dwuznaczności): Ślub kościelny winien być poprzedzony ślubem cywilnym.
b. kiedy podmiot jest imiesłowem użytym w funkcji rzeczownika, musi stać na drugim miejscu, po przydawce, aby zachować nadrzędną wartość składniową; np. Ociemniali uczeni opisali swoje doświadczenia (tj. uczni, którzy nie widzą...); gdyby się zmieniło kolejność członów zdania na: "Uczeni ociemniali..." odnosiłoby się ono wówczas nie do ociemniałych uczonych – pracowników naukowych, ale do ludzi ociemniałych wykształconych, mających duży zasób wiedzy.
c. Przydawka dopełniaczowa i przyimkowa musi stać bezpośrednio po określanym rzeczowniku, inaczej bowiem może być rozumiana jako określenie innego wyrazu w zdaniu, np. Wspólna zabawa uczniów dwóch liceów w nowym budynku szkolnym (nie: Wspólna zabawa w nowym budynku szkolnym uczniów dwóch liceów).
W ramach zasadniczo swobodnego układu wyrazów w zdaniu należy więc przestrzegać pewnych norm zwyczajowych. Ważne jest niewprowadzanie w obręb danej grupy składniowej (np. grupy podmiotu, grupy orzeczenia, grupy dopełnienia) składników ubocznych, nie należących do tej grupy, aby uniknąć nielogiczności i komplikacji w rozumieniu sensu zdania, np. Przyjęto wiele podań w sprawie przyjęcia na kurs, składanych przez delegatów przybyłych na zjazd (nie: Przyjęto wiele podań składanych przez delegatów przybyłych na zjazd w sprawie przyjęcia na kurs.)
W grupach składniowych złożonych z przymiotnika lub przysłówka w stopniu wyższym i wyrażenia porównawczego (zaczynającego się od niż, jak) – przymiotnik ten (lub przysłówek) powinien stać bezpośrednio obok wyrazu porównywanego, np. Była to sprawa jeszcze trudniejsza niż poprzednia (nie: Była to jeszcze trudniejsza sprawa niż poprzednia). Nie należy też oddzielać rzeczownika od towarzyszącego mu przyimka przydawką rozwiniętą, zwłaszcza, gdyby miało wówczas dojść do zbiegu dwóch przyimków, np. Nie wolno naginać sytuacji do teorii wymyślonych z góry (nie:...do z góry wymyślonych teorii).
Jeżeli w skład wyrażenia przyimkowego wchodzi przydawka liczebnikowa, nie należy przysłówka stopnia lub miary, określającego tę przydawkę, umieszczać bezpośrednio po przyimku; poprawnie więc powiemy: Starczy nam żywności co najmniej na dwa tygodnie (nie:...na co najmniej dwa tygodnie).
Jeśli chodzi o kolejność dopełnień, wyrażanych różnymi przypadkami, to dopełnienia celownikowe mają zwykle pierwszeństwo przed biernikowymi, a biernikowe – przed narzędnikowymi i wyrażeniami przyimkowymi, np. Kupiła dzieciom zabawki (nie:...zabawki dzieciom). Obciążono go odpowiedzialnością za ten wypadek (nie:...za ten wypadek odpowiedzialnością).
Szczególnie często zdarzają się wykolejenia w układzie wyrazów zdania przy stosowaniu przydawek.
Jeśli chodzi o miejsce okoliczników w zdaniu, to umieszcza się je często po obu stronach orzeczenia, zwłaszcza, jeśli są to okoliczniki niejednorodne, np. przyczyny i miejsca, czasu i sposobu itd.), np. Po przerwie sędziowie udali się ponownie na naradę (nie: Po przerwie ponownie sędziowie udali się...). Natomiast okoliczniki jednorodne występują łącznie – po orzeczeniu lub przed nim, np. Wieczorem podróżni byli już u celu, w gospodzie.
Wiele trudności sprawia również umieszczanie zaimka zwrotnego się. Jest to wyraz nieakcentowany, nie używa się go więc nigdy na początku zdania. Najwłaściwsze jego miejsce to miejsce przed czasownikiem, nawet oddzielonym innymi wyrazami, np. Będzie to, jak mi się już od dawna zdawało, ostatnia sprawa tego rodzaju. Razi umieszczanie zaimka się w pozycji po czasowniku, szerzące się zwłaszcza w języku prasowym, np. Na pytanie, jak czuje się (zamiast: jak się czuje) nie odpowiedział nic.
Do wyrazów, których lokalizacja w zdaniu nastręcza trudności, należą też zaimki względne (np. który, jaki), niektóre spójniki, zwłaszcza podwojone – oraz partykuły. Partykuły powinny stać bezpośrednio przed wyrazem przez nie określanym, np. Prawie całe życie widywała tych ludzi (nie: Całe życie prawie widywała tych ludzi).
Jeśli w zdaniu występuje obok siebie kilka enklityk lub proklityk, kolejność ich jest następująca: na pierwszym miejscu umieszcza się partykuły: -że, no, po nich – ruchome końcówki osobowe czasowników: -em, –bym itp., następnie formy celownikowe zaimków osobowych: mi, ci, mu, jej, nam, wam, im – a na końcu zaimek zwrotny się, np. Dał byś jej się pobawić tą piłką!.
W zdaniach złożonych (wielokrotnie) należy unikać zbytniego rozbudowywania, a zwłaszcza powtarzania podobnych lub analogicznych członów składowych. Rażące są np. zdania wielokrotnie złożone, zaczynające się od tych samych spójników i zaimków względnych, np. Wystarczyło, by ojciec odmówił mu czegokolwiek, by (zamiast: a) wpadał w szał złości. Równie niezręczne bywa jednak także łączenie członów takiego rozbudowanego zdania różnymi spójnikami podrzędnymi, np. "Skutki tej lekkomyślności są fatalne, bo nie dość, że stamtąd nie można się wydostać taksówką do miasta, ale również nie można taksówką wrócić, ponieważ kierowcy nie chcą w tamtą stronę jechać, gdyż nie mają się gdzie zatrzymać, aby złapać pasażera z powrotem". W takim wypadku lepiej jest użyć kilku zdań krótszych, np.: Skutki tej lekkomyślności są fatalne. Nie tylko nie można stamtąd się wydostać taksówką do miasta, ale również nie można taksówką wrócić. Kierowcy nie chcą jechać w tamtą stronę, gdyż nie mają się gdzie zatrzymać, aby znaleźć następnego pasażera.
Przy nadmiernej rozbudowie zdań złożonych zdarza się często, że końcowe części zdania nie są zestrojone z początkową częścią zdania, np. "Dziewczyna z ostatniej klasy liceum chemicznego, która pojawiła się następnie na estradzie, swój występ, przerywany często oklaskami przez zachwyconych widzów, zakończyła go wśród owacji zebranych".
3. Skróty składniowe
W zdaniach rozwiniętych, zarówno pojedynczych, jak i złożonych, zdarzają się różnorodne skróty składniowe. Niekiedy są one celowym zamierzeniem stylistycznym (chodzi o maksymalną skrótowość wypowiedzi), kiedy indziej wynikają z niedostatecznej znajomości prawideł językowych. Do skrótów takich zaliczamy:
a. Równoważniki zdań; tu najczęściej zdarzają się wykolejenia w zakresie imiesłowowych równoważników zdań, np. Wracając (zamiast: Kiedy wracał) do domu, spotkała go niemiła przygoda. Przedstawiając dyplom (zamiast: Po przedstawieniu dyplomu) została przyjęta do pracy.
b. Konstrukcje złożone z przyimka i rzeczownika odsłownego, np. Po powrocie do domu Andrzej zaczął wszystko wyjaśniać. Konstrukcje takie są skrótami zdań podrzędnie złożonych, w tym wypadku zdania okolicznikowego czasu (tj. Kiedy Andrzej wrócił do domu zaczął wszystko wyjaśniać). Podobnie jak przy równoważnikach zdań (np. Wróciwszy do domu, Andrzej zaczął wszystko wyjaśniać), obowiązuje w takich konstrukcjach zasada tożsamości podmiotu w obu członach zdania (tj. Andrzej wrócił i Andrzej zaczął wyjaśniać). Niepoprawne są więc konstrukcje sprzeczne z tą zasadą, np. "Przed dojściem do pełnoletności majątek nie mógł przejść w moje ręce" (zamiast: Przed dojściem do pełnoletności nie mogłem przejąć majątku w swoje ręce; albo: Dopóki nie stałem się pełnoletni, majątek nie mógł przejść w moje ręce). Różne podmioty możliwe są wtedy, gdy wykonawca czynności wyrażonej rzeczownikiem odsłownym jest wymieniony po tym rzeczowniku, np. Po odejściu klienta od kasy reklamacje nie będą uwzględniane (nie: Po odejściu od kasy reklamacje uwzględniane nie będą).
c. Tzw. anakoluty – czyli zdania nie mające prawidłowej konstrukcji składniowej, co bywa niekiedy skutkiem zamierzenia stylistycznego, np. chęci odtwarzania potocznej mowy, podkreślenia spontaniczności wypowiedzi itp.; częściej jednak brak tu po prostu właściwego, uświadamianego powiązania składniowego poszczególnych członów zdania, np.: "Te pieniądze, to wolałbym, żebyś ich nie wdał" (zamiast: Wolałbym, żebyś nie wydał tych pieniędzy). "Bramki strzelili: Radosz. Karwacki i jedna samobójcza" (zamiast: Bramki strzelili Radosz i Karwacki; ponadto padła jedna bramka samobójcza).
d. Niepoprawne jest łączenie z jednym rzeczownikiem dwóch przyimków, zwłaszcza o różnej łączliwości składniowej, np. "Bywałem tam przed i po wojnie" (zamiast: Bywałem tam przed wojną i po wojnie). Niepoprawne jest także pomijanie przyimka przy czasownikach o różnej składni, np.: "Wchodziłem i wychodziłem z domu" (zamiast: Wchodziłem do domu i wychodziłem z niego). "Jak dbać i pielęgnować fryzurę" (zamiast: Jak dbać o fryzurę i pielęgnować ją). W takich konstrukcjach należy bądź po pierwszym przyimku użyć rzeczownika, po drugim zaś – odpowiedniego zaimka, bądź po obu przyimkach użyć tego samego rzeczownika w odpowiednich przypadkach.
e. Niepoprawne jest łączenie jednego dopełnienia z dwoma orzeczeniami, gdy czasowniki w tych w tych orzeczeniach mają inny rząd, np. "Poznał i zachwycił się piękną dziewczyną" (zamiast: Poznał piękną dziewczynę i zachwycił się nią). Należy wówczas użyć po pierwszym orzeczeniu dopełnienia rzeczownikowego, przy drugim zaś – zaimkowego. Łączenie takich dopełnień jest możliwe tylko wówczas, gdy oba czasowniki rządzą tym samym przypadkiem, np. Znał i cenił literaturę angielską.
Źródło: Słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 1998, wyd. XVIII.

cytat «słowa przytoczone dosłownie z jakiegoś tekstu pisanego lub z czyjejś wypowiedzi ustnej»
Cytat (łac. citatio, niem. Zitat) – dosłowne przytoczenie czyichś słów.
Cytat w literaturze jest formą ekspresji artystycznej. Może mieć charakter jawny, w postaci wyraźnie wyróżnionego tekstu, lub niejawny, stanowiąc rodzaj aluzji.
W publikacjach naukowych cytat to dosłowne przytoczenie fragmentu innej publikacji lub sparafrazowane powołanie się na dane pochodzące z innej publikacji. Cytować można nie tylko dane zawarte w postaci tekstu, ale także zawarte w formie wykresu, schematu, rysunku czy tabeli. W publikacjach naukowych i technicznych cytaty powinny być zawsze jawne i z dokładnym wskazaniem źródła w formie przypisu. Cytaty niejawne w publikacjach naukowych i technicznych są uważane za plagiat.
Cytowanie w pracach naukowych może być dosłowne (zaznaczone cudzysłowem) lub sparafrazowane (cytujemy dane, fakty, teorie a nie ich kompozycję słowną – nie ma znaczenia czy napiszemy „ssaki mają cztery kończyny”, „ssaki posiadają dwie pary kończy” – bo w obu przypadkach sens faktu naukowego pozostaje ten sam). Dosłowne cytowanie ma znaczenie w głównie naukach humanistycznych i filozoficznych, wtedy gdy kompozycja tekstu ma znaczenie w odbiorze artystycznym utworu lub ma znaczenie dla interpretacji logicznej. Dosłownie np. cytuje się definicje lub zdania, w których z kompozycji tekstu próbujemy odczytać i zinterpretować sens znaczeniowy. W naukach przyrodniczych cytowane są przede wszystkim fakty, dane, hipotezy, których znaczenie nie zmienia się wraz ze zmianą kompozycji stylistycznej czy gramatycznej. Te formy cytowania zaznaczane są przypisami, odnośnikami lub nazwiskiem autora. Pełne dane bibliograficzne cytowanej pracy są zawarte w pracy w formie przypisu dolnego lub zestawienia na końcu pracy.

Rozdział- dzielenie jakieś całości na części, jedna z części na które dzieli się książka, dzieło literackie, naukowe itp.

Część-wycinek jakiejś całości będący wynikiem podziału bądź wyodrębniony teoretycznie dla bliższego wyodrębnienia czegoś, jeden z elementów na które dzieli się jakaś całość
-przedmiot stanowiący jakiś samodzielnie wyodrębnić element większej całości
akapit ustęp tekstu zaczynający się od nowego wiersza; wiersz początkowy takiego ustępu tekstu, zwykle wcięty, wiersz akapitowy; por. a linea.
Akapit (ang. paragraph) — 1. Samodzielny, spójny treściowo fragment tekstu (ustęp), zazwyczaj oddzielony od reszty tekstu wcięciem, tj. kilkoma spacjami lub interlinią, czyli wierszem pustym. Większość edytorów tekstu traktuje go jako jednostkę przetwarzania, do której mogą być odnoszone np. operacje formatowania, wyboru kroju itp. 2. Odstęp od lewego marginesu na początku pierwszego wiersza ustępu w ramach tekstu.

Pole semantyczne to suma znaczeń danego znaku językowego, obejmująca jego denotację i konotacje. Do pola semantycznego danego znaku językowego należą te znaki językowe, których kryterialne cechy semantyczne mieszczą się w jego konotacjach.
Przykładowo do pola semantycznego polskiego wyrazu pisać należy wyraz bazgrać, którego cechy kryterialne "niestarannie stawiać znaki" określają jedno z możliwych znaczeń wyrazu pisać.

MOŻE KTOŚ ZNALAZŁ LEPSZE? CZEKAM NA POSTY!

Ines · Wysłany: Sob 16:31, 08 Mar 2008 Temat postu:

Hvala lijepa!!!

Ines

[link widoczny dla zalogowanych]

Myślę, że jest wszystko na "egzamin". Nie za dużo, nie za mało. Ale głównie trzeba znać styl naukowy i sposoby wydzielenia tekstu (tego nie ma w pliku):

bold - pogrubienie
* tytuł (czasem też rozdziałów)
* słabo widoczne małe cząstki wyrazowe - morfemy

podkreślenie
* wyrazy, na które należy zwrócić uwagę
* sugestywne wyrażenie

kursywa
* tytuły (ale tytuły czasopism w cudzysłowie)
* słowa, które walczą o byt w nomenklaturze naukowej, np. surżyk, slavo, trszanka

Kapitaliki
* nazwisko autora w bibliografii
* sentencje rzymskie - "patent starożytnych"

WERSALIKI
* nazwy własne, np. WARS

r o z s t r z e l e n i e
* słowa kluczowe
* definicje robocze, zazwyczaj nasze.

Powodzenia!!

TheBrightSideOfTheTito

całuję rączki

ola;P · Gość

kursywa sa tez wyrazy obcego pochodzenia jak przykladowe ibidem

ola;P · Gość

hmm pytanie cyz wy wszyscy umiecie to jak paciez?? bo mi szczerze nie chce sie tego uczyc;/